29 juli 2006

Panta rhei: de veranderlijkheid van vrijheid

Een van de redenen waarom mensen het begrip vrijheid zo moeilijk kunnen hanteren is dat het niet vastligt. Per definitie. Wat vrijheid is, is afhankelijk van veel factoren. Vrijheid is daarmee een compromis. Wat wel vaststaat is dat wat vrijheid vergroot van zoveel mogelijk mensen goed is en dat je mensen mag dwingen om jouw vrijheid te respecteren. Wil je goed met vrijheid om kunnen gaan dan moet je kunnen spelen met de paradox die vrijheid is. Vrijheid wordt vergroot door bepaalde vrijheden op te geven.
Terug naar de titel: panta rhei: alles is veranderlijk. Vrijheid moet steeds opnieuw bepaald worden. Vrijheid kan niet zonder grenzen. Grenzeloze vrijheid is inhoudsloos. De personen die in onze maatschappij vrijheid mogen beteugelen, bijvoorbeeld politiemensen zijn tegelijk vrijgehouden van het mogen bepalen in welke vrijheden zij anderen mogen begrenzen. Dat is vastgelegd door politici in de wet. En die wet op haar beurt gaat uit van vrijheid als een grondrecht. Zo heeft iedere overheidsfunctionaris in deze tripartiete overeenkomst zijn eigen terrein en verantwoordelijkheden. Vast ligt het principe van vrijheid, de uitwerking is telkens anders. “Panta rhei” en “ne bis idem”. De mens mag niet twee keer voor hetzelfde worden veroordeeld en krijgt dus als het ware telkens opnieuw een kans. Dat is de vrijheid die we koesteren. Dat is ook de vrijheid die in de natuur geldt. Alles stroomt en wil het gezond blijven dan moet het kunnen blijven stromen.

In een gezonde samenleving is het ook belangrijk dat de jeugd, die ook op een paradoxale manier tegelijk vrij en niet vrij, telkens weer onderwezen wordt in het principe van vrijheid. Om te voorkomen dat de geschiedenis van de vrijheidsstrijd in herhaling valt in plaats van zich emancipeert en daarmee de vrijheid van nog meer wezens vergroot. Dat niet alleen mensen zichzelf bevrijden, maar ook de neiging weten te onderdrukken om de natuur te gijzelen. Minder gebruik van dieren en meer ecologische hoofdstructuur zijn een vorm van beschaving die de kwaliteit van het leven voor mens en dier vergroten.