De verstikkende impact van de intensieve veehouderij
Het
eerder beschreven shifting baseline syndrome wordt nog navranter
wanneer we kijken naar de rol van de intensieve veehouderij in het
verlies van biodiversiteit. Dit vraagstuk illustreert perfect hoe
economische belangen, maatschappelijke patronen en ecologische realiteit
met elkaar verweven zijn.
De stikstofproblematiek
De
Nederlandse veestapel produceert een enorme hoeveelheid mest, wat leidt
tot een overschot aan stikstof in de bodem en in het oppervlaktewater.
De laatste 25 jaar is weliswaar de hoeveelheid melkveehouders ongeveer
gehalveerd, maar is de productie van melk toegenomen. Iedere liter melk
gaat samen met vier liter/kilo mest.
Dit heeft verstrekkende en langdurig negatieve gevolgen voor de biodiversiteit.
- Stikstofminnende planten zoals brandnetels en bramen gedijen goed en overwoekeren andere soorten
- Zeldzame plantensoorten die juist gedijen in stikstofarme bodems verdwijnen
- De verschraling van weilanden leidt tot het verdwijnen van kruiden en bloemen
- Insectenpopulaties nemen af door het gebrek aan gevarieerde vegetatie
- Weidevogels verliezen hun leefgebied en voedselbronnen
De economische paradox
Het
probleem wordt versterkt door een economisch systeem dat draait op
schaalvergroting en export. Nederland exporteert ongeveer 70% van het
vlees en zuivel, maar dit heeft een hoge ecologische prijs.
- De veestapel is veel groter dan nodig voor binnenlandse consumptie
- Het verdienmodel is gebaseerd op grote volumes tegen lage marges
- Investeringen in grootschalige stallen en technologie creëren een lock-in effect (afhankelijkheid van leveranciers)
- De verwerkende industrie en de grootschalige bedrijven hebben belang bij het handhaven van het systeem
Maatschappelijke uitdagingen
Het bespreekbaar maken van deze problematiek stuit op verschillende obstakels.
- Historische trots op de Nederlandse landbouwsector
- Emotionele binding met traditioneel boerenbedrijf
- Angst voor verlies van werkgelegenheid en economische impact
- Politieke gevoeligheid en belangenverstrengeling
- Gebrek aan kennis over de oorspronkelijke staat van de natuur (shifting baseline)
De weg vooruit
Om deze gesprekken constructief te voeren, is het essentieel om de volgende zaken onder ogen te zien.
- De historische context te erkennen van hoe we hier gekomen zijn
- De legitieme zorgen van alle betrokkenen serieus te nemen
- Te focussen op langetermijnoplossingen die zowel ecologisch als economisch houdbaar zijn
- De werkelijke kosten van het huidige systeem zichtbaar te maken
- Erkennen dat na aftrek van deze kosten er geen economische meerwaarde van de landbouw is
- Alternatieven te ontwikkelen die perspectief bieden aan de sector
Het
shifting baseline syndrome speelt hierin een cruciale rol: veel mensen
hebben nooit een gezond, biodivers weiland gezien en kunnen zich dus
moeilijk voorstellen wat we zijn kwijtgeraakt. Het is daarom belangrijk
om niet alleen de problemen te benoemen, maar ook positieve voorbeelden
te laten zien van boeren die succesvol hebben om- of teruggeschakeld
naar natuurinclusieve landbouw.
Door deze verbanden expliciet te
maken en te onderbouwen hoe de sector overeind wordt gehouden met
subsidies en beïnvloeding van het publiek door belanghebbenden, kunnen
we hopelijk een constructieve dialoog op gang brengen over de toekomst
van een afgeschaalde landbouw en herstelde natuur en biodiversiteit.