Beleidsplannen en dierenrechten: het beoordelen van vrijheid als kritieke maatstaf
In een wereld waarin het welzijn van dieren steeds meer erkenning krijgt, is het beoordelen van beleidsplannen op mogelijke inbreuken op dierenrechten een cruciale taak voor politici. Niemand wil het welzijn van een dier onnodig schaden door een dier pijn te doen. Is het welzijn van een dier voldoende beschermd met een dierenrecht dat gebaseerd is op het begrip "intrinsieke waarde"? Die intrinsieke waarde van dieren kan niet concreet gemaakt worden, maar een benadering gebaseerd op het recht op vrijheid biedt een helderder en effectiever raamwerk voor beleidsbeoordeling.
De intrinsieke waarde van dieren: een vaag en complex begrip
Het concept van de intrinsieke waarde van dieren, zoals verankerd in de wet Dieren, erkent dat dieren waarde hebben los van hun instrumentele waarde voor de mens. Hoewel dieren opnemen in de wet een belangrijke stap is naar de bescherming van dierenrechten, roept het begrip ook vragen op over de praktische toepassing ervan. Dieren worden massaal opgesloten in stallen. Is met die opsluiting hun intrinsieke waarde geweld aangedaan? Een dierenbeschermer zou dat meteen beamen, maar overtuigt hij daarmee voor een rechter van het ongelijk van de intensieve veehouder. De praktijk laat zien dat een intensieve veehouder de intrinsieke waarde van dieren ruimhartig kan erkennen, maar dat er geen motivatie vanuit gaat om zijn dieren in de wei te laten lopen of voor de sector om mee te werken aan het verkleinen van de veestapel.
Het fundamentele belang van vrijheid
Waarom baseren we dierenrechten niet op de zelfde basis als mensenrechten? Kernbegrippen bij mensenrechten zijn vrijheid en gelijkheid. Deze begrippen zijn door te trekken naar dieren. Alle diersoorten hebben het recht om zich vrij te kunnen gedragen in natuurlijke omstandigheden.
Een benadering gebaseerd op het recht op vrijheid biedt een heldere en praktische manier om beleidsplannen te beoordelen op hun impact op dierenrechten. Dit benadrukt het idee dat zowel mensen als dieren intrinsiek evenwaardig zijn in hun recht op vrijheid. Dit betekent dat bij de beoordeling van een beleid gelijktijdig moet worden gekeken naar de gevolgen voor de vrijheid van de mens als voor de gevolgen voor de vrijheid voor het dier. Gezocht moet worden naar een win-win situatie. In de praktijk zal dat vaak betekenen dat er grenzen worden gesteld aan de bewegingsvrijheid van het dier. Niet door het dier op te sluiten, maar uit te sluiten van daar waar het schade kan berokkenen.
Hoe zit het met mededogen en empathie voor dieren en veehouders?
Mee kunnen voelen met wat de gevolgen zijn van beleidsverandering en politieke beslissingen is een groot goed. Een dier dat lijdt, roept ogenblikkelijk een emotionele reactie op bij een mens, hopelijk zet het ook aan tot actie. Lastiger wordt het wanneer het lijden van een dier niet direct zichtbaar is of we het lijdende dier niet sympathiek vinden. Hebben die minder gewaardeerde dieren minder recht op onze steun? Hebben zij geen dierenrechten?
Hoe beleidsplannen te beoordelen?
Politici kunnen beleidsplannen beoordelen op hun impact op dierenrechten door de volgende stappen te volgen.
- Identificeer beleidsplannen. Eerst moeten politici de beleidsplannen identificeren die invloed kunnen hebben op dieren en hun vrijheid. Vergelijk het met de MER, een milieu effect rapportage.
- Vrijheidsbeoordeling. Voer een grondige beoordeling uit van hoe elk beleidsplan de vrijheid van dieren en mensen kan beïnvloeden. Dit kan variëren van landbouwpraktijken en dierentuinbeheer tot natuurbescherming en stadsontwikkeling, etc..
- Overleg en deskundig advies. Politici moeten overleg plegen met dierenrechtenorganisaties, deskundigen op het gebied van dierenwelzijn en andere belanghebbenden om een uitgebreid begrip te krijgen van de potentiële gevolgen van het beleid.
- Transparante beoordeling. Het proces van beleidsbeoordeling moet transparant zijn, zodat het publiek kan begrijpen hoe beslissingen worden genomen en waarom bepaalde beleidsmaatregelen worden aangenomen. Gaan mensen hun verantwoordelijkheid nemen en worden zij gecontroleerd in de uitvoering?
- Duurzaamheid. Is de oplossing die gezocht is voor een probleem duurzaam? Oplossingen moeten draagvlak hebben omdat mensen kunnen snappen dat het ook voor de toekomst relevant is en dat het ook economisch verantwoord is.
- Implementatie en handhaving. Een wet is een papieren tijger wanneer deze niet wordt gehandhaafd. Heeft de wetgever rekening gehouden met de uitvoerbaarheid en controleerbaarheid van nieuw beleid of regelgeving?
Het gelijktijdig streven naar vrijheid voor mens en dier
Een beleidsaanpak die streeft naar het vergroten van de vrijheid van zowel mens als dier is een positieve stap in de richting van een rechtvaardigere en evenwaardigere samenleving. Het erkent dat vrijheid een dynamisch begrip is dat voortdurende reflectie en overleg vereist. Het doet recht aan de manier waarop de grondrechten van de mens zijn geformuleerd. Die grondrechten kunnen een op een worden doorgetrokken naar dieren. Ook dieren waarmee we ons moeilijk kunnen identificeren of die we kunnen invoelen hebben gelijke rechten. Er mag best van tijd tot tijd (in het kader van voortschrijdend inzicht) discussie zijn over wat de gevolgen voor de vrijheid van mens en dier van beleidsmaatregelen zijn. Dat past bij de veranderlijkheid van het concept vrijheid, maar die discussie mag niet oneindig worden gerekt om de maatregelen tegen te houden. Daarvoor moeten instanties worden aangewezen die transparante protocollen volgen om de discussie over vrijheid te beslechten. Voor de verdediging van de vrijheid van dieren moeten capabele mensen worden aangesteld, waarvan de integriteit en belangeloosheid niet ter discussie staat.
Voordelen van vrijheid als maatstaf
Het beoordelen van beleidsplannen op basis van vrijheid heeft meerdere voordelen.
- Duidelijkheid. Het biedt een helder en objectief kader voor beleidsbeoordeling.
- Evenwaardigheid. Het benadrukt de intrinsieke evenwaardigheid van mens en dier in hun recht op vrijheid.
- Flexibiliteit. Het stimuleert een open en voortdurend gesprek om rekening te houden met van tijd tot tijd veranderende normen en waarden in uitingsvorm, niet in de basis.
Conclusie
Het beoordelen van beleidsplannen op hun impact op de vrijheid van mens en dier is een essentiële taak voor politici. Het zorgt voor een duidelijke en rechtvaardige benadering van dierenrechten en draagt bij aan een wereld waarin vrijheid en evenwaardigheid voor alle levende wezens worden gewaardeerd en beschermd. Door deze benadering te omarmen, kunnen politici effectiever bijdragen aan een rechtvaardige en evenwaardige samenleving voor mens en dier. En een beter ingerichte samenleving is ook leefbaarder voor mens en dier. De kwaliteit van leven en het welzijn voor mens en dier groeit.