De economische realiteit van de voedselproductie
In de hedendaagse landbouw tekent zich een complex speelveld af waar economische belangen en maatschappelijke verantwoordelijkheid steeds verder uit elkaar groeien. Centrale spelers in deze sector -de verwerkende industrie, boeren en overheid- blijken gevangen in een systeem dat primair wordt gedreven door financiële overwegingen.
Wie verdient het meest?
De verwerkende industrie en de handelaars lijken de werkelijke begunstigden in de agrarische waardeketen. Terwijl boeren zich beklagen over magere prijzen voor hun producten, presenteert de industrie zich als een onmisbare partner die zelfs de infrastructuur voor boeren verzorgt. Stallen worden ingericht, technologie wordt aangeleverd, en de boer wordt gereduceerd tot een manager van een gestandaardiseerd productieproces.
De Nederlandse bio-industrie wordt gedomineerd door een relatief klein aantal grote spelers die in hun sectoren – vleesverwerking, veevoer en distributie – een belangrijke rol spelen. Hier volgt een overzicht van enkele van de meest prominente namen.
Vleesverwerkers
Vion Food Group
Een van de grootste vleesverwerkers in Europa, gespecialiseerd in varkens- en rundvlees voor zowel de binnenlandse als internationale markt.
Plukon Food Group
Een belangrijke speler in de verwerking van pluimvee, maar ook actief in andere vleessoorten.
VanDrie Group
Bekend als specialist in de verwerking van vlees, met een sterke positie in de Nederlandse markt.
Veevoerimporteurs en –producenten
ForFarmers
Een van de grootste mengvoerproducenten, met een duidelijke focus op zowel groei in Nederland als in het buitenland.
Agrifirm
Een coöperatie die zich richt op diervoeding en ondersteuning biedt aan veehouders, met een groot marktaandeel in diverse sectoren.
De Heus
Een toonaangevend bedrijf in de diervoederindustrie dat internationaal uitbreidt, met name in de pluimvee- en varkenssector.
Nutreco
Een internationale speler die actief is op het gebied van diervoeding en ingrediënten, met een sterke Nederlandse basis.
Cargill
Hoewel een wereldspeler, is Cargill in Nederland actief in de handel in veevoergrondstoffen en ingrediënten.
Distributeurs en Groothandels
Naast de bovengenoemde bedrijven in verwerking en voerproductie, speelt een netwerk van distributeurs en groothandels een cruciale rol in de levering van producten aan zowel de detailhandel als de foodservice. Denk hierbij aan bedrijven als Zwanenberg Food Group, die als groothandel en verwerker een belangrijke schakel vormen in de keten.
Deze bedrijven zijn vaak betrokken bij fusies, overnames en internationale expansies, wat de dynamiek in de sector verder versterkt. Samen zorgen zij voor een geïntegreerde keten die zorgt voor een efficiënte productie, verwerking en distributie van vlees en diervoeders in Nederland en daarbuiten.
De kwantiteit versus kwaliteit-paradox
Akkerbouwers en veeboeren wordt niets in de weg gelegd om te kiezen voor maximale productie. Loonwerkers, gewasbeschermingsmiddelen en schaalvergroting worden ingezet om rendement te maximaliseren. Deze strategie heeft echter een keerzijde: dierenwelzijn wordt ondergeschikt gemaakt en milieu-impact wordt op de overheid en belastingbetaler afgewenteld.
Er is onnodige overproductie
De grote productie van akkergewassen dient vooral als veevoer. De dierlijke producten (melk, vlees en zuivel) worden voor 70% geëxporteerd. In wiens belang is dat? Het is helder dat slechts een kleine groep importeurs, verwerkers en exporteurs hieraan (exorbitant) aan verdient. De vervuiler betaalt niet.
Regelgeving: een papieren werkelijkheid
De agrarische sector is bijzonder vaardig gebleken in het beïnvloeden van politieke besluitvorming. Door de instanties die toezicht moeten houden strategisch uit te kleden, is effectieve controle vrijwel onmogelijk geworden. Paradoxaal genoeg klagen dezelfde boeren vervolgens over de overvloed aan Europese regelgeving - een tactiek om politieke sympathie te kweken.
De noodzaak van fundamentele verandering
Wil er daadwerkelijk een einde komen aan de dramatische achteruitgang van biodiversiteit, dan is een radicale omslag noodzakelijk. De verantwoordelijkheid ligt primair bij de boer: wie niet duurzaam en diervriendelijk produceert, moet zich aanpassen of stoppen. De landbouw bezorgt de samenleving evenveel schade als opbrengsten en de huidige omvang van de productie en landgebruik is niet nodig voor de nationale en internationale voedselvoorziening.
Op naar een ecologische balans
De landbouw staat op een kruispunt. Continuïteit van de sector is alleen mogelijk indien er een fundamentele herwaardering plaatsvindt van wat werkelijk belangrijk is: niet slechts economische efficiency, maar een duurzame balans tussen voedselproductie, dierenwelzijn en ecologisch herstel.