Verspreid niet zo maar AI beelden van wilde dieren
Met de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) als instrument voor creatieve expressie worden we geconfronteerd met nieuwe ethische uitdagingen. Van AI-geïnitieerde teksten tot gegenereerde beelden van dieren, de vraag naar wat verantwoord gebruik is, wordt steeds prangender. In dit essay verkennen we hoe AI-gebruik verschilt tussen tekst en beeld en waarom transparantie bij beeld belangrijker lijkt dan bij tekst.
De impact van AI op beeldvorming
Recentelijk verschijnen op sociale media AI-gecreëerde filmpjes waarin dieren worden afgebeeld op een manier die niet strookt met hun natuurlijke gedrag. Wilde dieren worden bijvoorbeeld getoond als buitengewoon vriendelijk en vreedzaam in contact met mensen, of vogels worden afgebeeld die hun jongen beschermen met vleugels als een paraplu. Hoewel deze beelden op het eerste gezicht onschuldig lijken, kunnen ze bijdragen aan misvattingen over dieren en hun werkelijke aard.
Het risico van dergelijke beelden ligt in het idealiseren of humaniseren van dieren, een fenomeen dat antropomorfisme wordt genoemd. Het kan leiden tot schadelijke praktijken, zoals het stimuleren van de vraag naar exotische huisdieren of onrealistische verwachtingen over interacties met dieren in het wild. Dit roept de vraag op: waar ligt de ethische grens bij het gebruik van AI om beelden te maken die de werkelijkheid vervormen?
Bovendien kan dit probleem worden versterkt door series en films waarin dieren vaak op een vergelijkbare manier worden afgebeeld. Mensen kunnen hierdoor ten onrechte de indruk krijgen dat dieren, wanneer ze vriendelijk worden benaderd, automatisch vriendelijk terug zullen reageren. AI-video’s versterken dit beeld mogelijk nog verder. Dit kan leiden tot het schadelijke idee dat dieren in de vrije natuur er op staan te wachten om met mensen in contact te komen. In werkelijkheid vermijden wilde dieren over het algemeen contact met mensen, tenzij er iets aan de hand is. Bijvoorbeeld, wanneer ze eerder door mensen zijn gevoerd of in uitzonderlijke gevallen wanneer ze hulp verwachten, zoals bevrijding uit een beklemmende situatie. Het is daarom cruciaal om te voorkomen dat AI-beelden deze misvattingen verder in stand houden.
Transparantie als ethisch kompas
Een belangrijke overweging is de intentie en context waarin AI-beelden worden gepresenteerd. Wanneer AI-beelden authentieke opnames suggereren, is er een duidelijke kans op misleiding. Dit kan voorkomen worden door expliciet te vermelden dat het om AI-gegenereerde beelden gaat. Transparantie voorkomt niet alleen verwarring, maar helpt ook bij het behouden van respect voor dieren in hun eigenheid en natuurlijke gedrag.
Interessant genoeg geldt dit bezwaar minder voor strips of animaties, waar de kijker zich doorgaans bewust is van het fictieve karakter. Het verschil ligt in de context: strips beogen entertainment en worden niet als realistisch ervaren, terwijl AI-beelden vaak een illusie van realiteit oproepen.
De rol van AI in tekstproductie
Bij teksten is de situatie anders. Het gebruik van AI bij het genereren van teksten hoeft niet expliciet te worden vermeld, omdat teksten doorgaans minder direct als authentiek of emotioneel geladen worden ervaren. Hier ligt de nadruk op de inhoud en functionaliteit. Zolang de informatie correct en betrouwbaar is, maakt het minder uit of een mens of een machine de tekst heeft geschreven. De kans op misleiding is bij teksten bovendien kleiner, omdat de focus ligt op wat er wordt gezegd en niet op wie het zegt.
Daarnaast is het gebruik van technologie bij tekstcreatie niets nieuws. Schrijvers maken al jaren gebruik van hulpmiddelen zoals spellingcontrole en thesauri. AI kan worden gezien als een natuurlijke uitbreiding hiervan, die inhoud sneller en efficiënter kan produceren zonder dat de bron per se relevant is.
Een balans tussen ethiek en technologie
Het onderscheid tussen tekst en beeld toont aan hoe belangrijk context en intentie zijn bij het gebruik van AI. Waar teksten vooral worden beoordeeld op hun accuraatheid en waarde, hebben beelden een sterkere impact op emoties en percepties. Daarom moet de kijker bij AI-beelden altijd weten dat het om gegenereerd materiaal gaat, terwijl bij teksten transparantie minder noodzakelijk is.