De noodzaak van ecologisch bewuste keuzes
De natuur voorzag eeuwenlang in alles wat wij mensen nodig hadden: voedsel, schoon water, lucht, en een plek voor afval. Het werd allemaal moeiteloos door de natuur geleverd en hersteld. Maar met de opkomst van intensieve landbouw, veeteelt, en groeiende steden is deze balans verstoord. We zijn een grens gepasseerd: afval stapelt zich op, gifstoffen sijpelen door in het ecosysteem en het grondwater, en de biodiversiteit holt achteruit. Waar de natuur ooit een bron van diversiteit en rijkdom was, domineren nu intensieve veeteelt en uitgestrekte graslanden met nauwelijks ecologische waarde – soms spottend “grasfalt” genoemd.
De vervuiler betaalt niet
Nederland kent een van de hoogste vee-dichtheden ter wereld, voornamelijk gericht op export (70-80%) in plaats van lokale voedselvoorziening. De enorme veestapel veroorzaakt ernstige vervuiling van oppervlakte- en grondwater met mest (1 liter melk resulteert in 4 liter mest), en eist zoveel landbouwgrond op dat natuurgebieden versnipperen en de natuurwaarde sterk afneemt (soorten sterven uit en alle groen lijkt op elkaar). De schade door de landbouw is inmiddels zo groot dat ze de economische bijdrage van de sector tenietdoet.
Ondertussen houden we vast aan een economisch model dat de bouw van nieuwe infrastructuur en intensieve landbouw stimuleert, zonder de ecologische prijs hiervan te erkennen. Waar biodiversiteit slinkt, lijkt het economisch aantrekkelijker om kale plekken te vullen met gebouwen en agrarisch gebied om te vormen tot productiegrond, waardoor het bruto binnenlands product (BBP) kan blijven stijgen. De kosten van natuurverlies worden abstract geschat, terwijl de financiële winst van export en nieuwe projecten direct zichtbaar is.
Brute ontkenning
De brutale houding van sommige landbouwers, die eigen belangen vooropstellen en negatieve gevolgen van intensieve landbouw ontkennen of bagatelliseren, voelt als een soort kortzichtigheid die structurele ecologische schade veroorzaakt en maatschappelijk debat bemoeilijkt. Tegelijkertijd vergt verandering in zo'n situatie vasthoudendheid en strategische communicatie om effectief tegenwicht te bieden.
De vraag is hoe we deze blinde vlek, die natuurverslechtering op de achtergrond plaatst, kunnen begrijpen en tegelijk de stap zetten naar een economische inrichting die de ecologische balans herstelt.
De begrijpelijke blinde vlek voor natuurverlies
Menselijk gedrag wordt vaak gestuurd door wat zichtbaar en direct meetbaar is. De gevolgen van een te grote veestapel en een verarmde biodiversiteit zijn echter vaak op de achtergrond voelbaar: in vervuild water, een eentoniger landschap, en het verdwijnen van inheemse plant- en diersoorten. Door het shifting baseline syndrome schuiven we steeds met wat we normaal vinden. Wat we niet zien, missen we niet; wat we niet missen, voelen we niet als urgent.
De overmatige veestapel in Nederland past precies in dit patroon. Grote delen van ons land bestaan uit eentonige weilanden die zo intensief worden benut dat ze bijna geen natuurwaarde meer hebben. Dit verschraalde landschap bestaat voor productie, niet voor biodiversiteit. Het lijkt een kleine prijs voor een economische opbrengst, omdat natuurwaarde – zoals schoon water en biodiversiteit – moeilijk in geld uit te drukken is. Intussen vervuilt de veeteelt ons oppervlaktewater met meststoffen en leidt tot een ecologisch verarmde omgeving, terwijl de export groeit. Ironisch genoeg zijn het de belastingbetalers die de opruimkosten dragen, terwijl een kleine groep ondernemers in de keten van veeteelt, toelevering, en verwerking economisch profiteert.
Veel boeren zouden zelf ook graag anders willen werken, maar voelen zich gebonden aan het huidige systeem. Zij komen echter pas in beweging wanneer degenen die zich uitsluitend op winst richten, worden afgeremd en niet meer als voorbeeld worden gesteld.
Ecologisch herstel als economische prioriteit
Om deze blinde vlek te doorbreken, moeten we onze waardering voor de natuur herzien en opwaarderen. Het reduceren van de veestapel en verbinden van natuurgebieden kan de diversiteit herstellen en biedt een duurzame oplossing die ons in de toekomst veel bespaart. Dit vraagt niet om een halt op economische activiteiten, maar wel om een grondige herziening van wat we als waardevol beschouwen. We zouden bijvoorbeeld kunnen kiezen voor belastingmaatregelen die vervuilende landbouw ontmoedigen en biologisch en natuur inclusief boeren financieel ondersteunen. Zo worden bedrijven gestimuleerd om duurzame, minder intensieve methoden te omarmen.
Daarnaast kan het verbinden van natuurgebieden door ecologische corridors de natuurwaarde van ons land versterken. Dieren kunnen migreren, inheemse planten kunnen terugkeren, en het landschap wint aan biodiversiteit, wat de water- en bodemkwaliteit ten goede komt. In plaats van natuur als obstakel voor economische groei te zien, kunnen we haar beschouwen als een investering in ecologisch herstel en welzijn voor toekomstige generaties.
 |
| Mooie, maar niet onderscheidende herfst foto |
Verantwoord ingrijpen
De blinde vlek voor natuurverlies is begrijpelijk, omdat de langetermijngevolgen vaak pas merkbaar zijn als de schade al is aangericht. Door ecologische waarde gelijk te stellen aan economische waarde kunnen we deze korte termijn focus doorbreken. Het reduceren van de veestapel en het herstellen van natuurverbindingen biedt Nederland een toekomst waarin zowel economie als ecologie in balans zijn.
Het is tijd om het belang van natuur te zien als integraal onderdeel van de samenleving, niet als optelsom van wat in cijfers meetbaar is, maar als basis voor het welzijn van mens en dier.
Mens en dier zijn intrinsiek evenwaardig in hun recht op vrijheid om te leven in een schone en natuurlijke leefomgeving.