De weerzin tegen stierenvechten is niet alleen van deze tijd

Op de achterkant van de Volkskrant wordt geciteerd uit een dagboek ooit geschreven op die dag.

Een jonge schilderes maakt voor het eerst een stierengevecht mee.

Madrid, 2 oktober 1881.
Na afloop van die walgelijke, bloederige vertoning denk je dat het een droom is geweest. Stierengevecht! Lamentabele slachtpartij van aftandse paarden en van koeien, waarin, zo lijkt het, de mensen geen enkel gevaar lopen en waarin ze een onwaardige rol spelen.
Wat mij betreft was het trouwens alleen boeiend op de momenten dat de mensen over de grond rolden. Een van hen werd onder de voet gelopen door de stier; werkelijk een wonder dat hij het er levend heeft afgebracht. Hij kreeg dan ook een ovatie.

Zakdoeken
Er worden sigaren gegooid in hoeden die zeer behendig worden teruggeworpen. En er wordt gezwaaid met zakdoeken en woeste kreten worden geslaakt. Het is een wreed spel, maar is het amusant? Welnu: neen! Het is niet opwindend, niet boeiend, het is gruwelijk en gemeen.
Dat zogenaamd woedende dier, dat wordt opgejaagd met veelkleurige mantels terwijl een soort degens in zijn lichaam worden geprikt. Het bloed stroomt, steeds wilder schudt het dier zich, steeds wilder springt het, steeds meer verwondt het zich. Men confronteert het met zielige, geblinddoekte paarden waarvan het de buik openrijt. De ingewanden komen naar buiten, niettemin komt het paard overeind en blijft tot het allerlaatst de man gehoorzamen, die vaak samen met hem valt, maar bijna nooit iets mankeert.
Dat zwarte bloed op het zand en het scharlaken bloed op de rug van de stieren.

Waarom zou ik liegen? (bol.com).
Marie Bashkirtseff (1858-1884), in Oekraïne geboren schilderes, reisde door Europa, overleed jong aan tbc. Fragment uit Waarom zou ik liegen?, vertaling Marianne Kaas; de Arbeiderspers, 1997.

Goed eten is een morele plicht

Mac Van Dinther, interviewt scheidend voedselethicus Michiel Korthals in de Volkskrant van 17 april onder de titel Eten, vreten, vergeten. Een paar citaten.

Goed eten is een morele plicht, zegt voedselethicus Michiel Korthals. Vandaag gaat hij met emeritaat. Hoe ziet hij de toekomst?
Eten is nooit zomaar een individuele keuze, zegt filosoof Michiel Korthals. Alles wat op ons bord ligt, heeft consequenties voor anderen: boeren, dieren, het milieu, ontwikkelingslanden. 'Achter eten zitten altijd met waarden geladen beslissingen. Het gaat nooit alleen om feiten, maar ook over wat jouw normen zijn, hoe je wereldbeeld eruitziet. Eten is altijd normatief'.
Korthals doceerde 21 jaar ethiek aan Wageningen Universiteit, het grootste kennisinstituut op het gebied van landbouw en voeding in de wereld. In die tijd zag hij de betekenis van moraal in het eten sterk toenemen. 'Er is meer aandacht gekomen voor ethische kwesties als duurzaamheid, dierenwelzijn, respect voor boeren'. Dat is een positieve ontwikkeling, zegt de hoogleraar die vandaag zijn pensioen viert met een afscheidssymposium 'Goed eten is een morele plicht'.

Het niet willen weten wat er met je eten gebeurt voordat het in je mond verdwijnt, is de grootste zonde, schreef u twaalf jaar geleden in uw boek Voor het eten.
'Een ondoordachte maaltijd is niet de moeite waard, dat vind ik nog altijd een mooie uitspraak. Van de andere kant: dat suggereert dat je bij elke maaltijd alles helemaal moet doordenken. Dat maakt het leven niet leuk. Er is een beperking aan de hoeveelheid morele verontwaardiging die je aankunt. Er moet ook een opwekkend perspectief in zitten. Het leuke bij eten is: dat is er altijd. Koop goede ingrediënten bij mensen die je vertrouwt, een betrouwbare groenteman, een slager, een boer die je kent en ga koken'.

Diervriendelijk vlees eten, is dat ook een morele plicht?
'Ik ken geen ethicus die zegt dat je dieren een kloteleven mag geven voor je ze opeet, zoals in de bio-industrie gebeurt. Natuurlijk zijn er mensen die dat proberen goed te praten, maar dat lukt niet. Waarom zou je een levend wezen laten lijden, zodat de supermarkt een kwartje meer kan verdienen? Dat is gewoon niet acceptabel.
'Ik heb in mijn afscheidsspeech zes ethische uitgangspunten geformuleerd waaraan een voedingssysteem moet voldoen. Die zijn: Kan het acht miljard mensen voeden? Is het duurzaam? Respecteert het de dieren, de boeren en het landschap? Wat doet het met de kloof tussen consument en producent? Vervolgens pas ik die toe op twee landbouwsystemen: de biologische en de conventionele'.

En wat is de uitslag?
'Honger is er nog steeds, ook al is de conventionele landbouw al jaren dominant. Conventionele landbouw leunt sterk op aardolie voor de productie van pesticiden, dus echt duurzaam is het niet. Op dierenwelzijn scoort het niet hoog, op respect voor boeren al evenmin. Overal worden kleine boeren verdrongen door grotere. Conventionele landbouw roept vaak wantrouwen op onder consumenten. Dus dat is ook al niet goed'.

Denkt u dat de toekomst ons zal veroordelen? Dat mensen ooit zullen terugkijken en niet begrijpen waarom wij vlees aten?
'Die kans acht ik wel groot. In ieder geval voor wat betreft de manier waarop we onze dieren behandelen en dat we zo veel vlees eten'.
Voor het eten filosofie en ethiek van voeding (bol.com).

Apen hebben moraal, volgens Frans de Waal

Frans de Waal, door Time Magazine uitgeroepen tot een van de 100 invloedrijkste personen ter wereld, betoogt zijn boek “De Bonobo en de Tien Geboden” dat de moraal niet aan religie is te danken, maar al te vinden is bij onze achterneven de bonobo’s en de chimpansees.
Slecht nieuws voor gelovigen? Goed nieuws voor atheïsten? Nee, dat is het niet. De Waal brengt een prikkelende maar eerlijke discussie op gang op basis van wetenschappelijk onderzoek.
Hebben we religie nodig om goed te zijn? Frans de Waal beantwoordt deze vraag door te kijken naar apen en andere dieren. Hoe dicht ze ook bij ons staan, in een bonobogemeenschap is nog nooit een kerk opgericht. Maar dat is ook helemaal niet nodig: in het goddeloze universum van de bonobo of de chimpansee bestaan medelijden, zorgzaamheid en rechtvaardigheid wel degelijk. Dat deze eigenschappen ouder zijn dan de mensheid, laat De Waal zien in zijn verhalend geschreven boek over de evolutionaire basis van ons betere zelf (zie video).

Moraal is ouder dan de mens (bol.com).

Wakkert Wakker Dier verkoop plofkip aan?

Wilma de Rek schrijft in de Volkskrant: gisteren werd de commercial, waarvan ook een Jumbo-variant bestaat, voor het eerst op tv uitgezonden.
Op de site van RTL Nieuws verscheen 's middags een opmerkelijk bericht onder de kop 'Wakker Dier wakkert verkoop plofkip aan'. De 'felle anti-campagnes' van Wakker Dier zouden een opvallend, onbedoeld effect hebben: 'bij ieder nieuw reclamespotje tegen plofkippenvlees vliegen er juist meer kiloknallers de supermarkt uit'. Bron van het nieuws was het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL), waarin de Nederlandse supermarktketens, inclusief Jumbo en Albert Heijn, zijn verenigd. 'Mensen horen de boodschap niet', verklaarde een woordvoerder van het CBL. 'Ze denken alleen: o ja, kip, dat is lekker goedkoop: we kopen kip'. Ik vond het ongelooflijk knap dat de woordvoerder van het CBL de resultaten van een campagne al kent voor die goed en wel begonnen is, dus belde ik haar op om te vragen hoe ze hem dat flikte en of ik de cijfers mocht zien. Maar die had ze niet. Ze had van supermarkten weleens gehoord dat de verkoop van plofkip na dergelijke antispotjes toenam; dat was alles. Voor cijfers verwees de woordvoerder door naar het Productschap Pluimvee en Eieren. Bij het Productschap was niets van een toename van plofkipverkoop bekend. Wel waren er cijfers over 2012 waaruit bleek dat de consumptie van kip in dat jaar stabiel was gebleven ten opzichte van het jaar ervoor: Nederlanders aten per hoofd van de bevolking 22,4 kilo kip. Hoeveel daarvan plofkip was en hoeveel scharrel- of biologische kip, houdt het Productschap niet bij. Wie het boek Dieren eten van Jonathan Safran Foer heeft gelezen, eet nooit meer vlees.

Het boek Dieren eten op bol.com.

Waarom natuur en elkaar koesteren?

Bioloog Matthijs Schouten laat samen met Prinses Irene op de NTR academie zien dat onze grondhouding ten aanzien van de natuur zich vaak slecht verhoudt tot onze handelingspraktijk (https://gemi.st/15836096). Waarom is het belangrijk om de natuur te koesteren?

In haar boeken en lezingen brengt Prinses Irene een heel eigen mens- en wereldbeeld naar voren. In haar sterk op ervaring gebaseerde levensfilosofie staat het thema verbinding centraal: verbinding met de medemens, met de aarde en de natuur, alsmede de verbinding tussen ons optreden in de wereld en ons innerlijk, onze eigen natuur.
Aan de hand van een aantal geselecteerde lezingen voerde zij met de ecoloog en filosoof Matthijs Schouten gesprekken waarin haar uitgangspunten verder uitgediept en in een bredere filosofische context geplaatst worden. Hierbij komen ook actuele thema's als duurzaamheid en de economische crisis aan de orde. Dit boek vormt de weerslag van deze boeiende gesprekken.

Prinses Irene in gesprek met Prof. Dr. Matthijs Schouten (bol.com).

Ook op de NTR academie laat Jan van Hooff aan de hand van apenstreken zien dat dieren elkaar, net als mensen, nodig hebben (https://gemi.st/15866502).

Dieren zijn veel socialer dan menigeen denkt. Dat betoogt emeritus hoogleraar gedragsbiologie Jan van Hooff. Nog zo'n misverstand: 'survival of the fittest' heeft niets te maken met het recht van de sterkste. Het betekent dat je overlevingskansen toenemen als je je weet aan te passen aan de omstandigheden. Slim en sociaal, daar gaat het dus om, zowel in het dierenrijk als in het mensenrijk. Aan de hand van zijn jarenlange onderzoeken naar apengedrag laat Jan van Hooff zien hoe een samenleving functioneert, en hoe wij functioneren in de samenleving.

Eet echt eten

Michael Pollan: stem met je vork.

“Eat food, not too much, mostly plants” zijn de inmiddels wereldberoemde woorden waarmee schrijver Michael Pollan zijn in 2008 gepubliceerde boek Een pleidooi voor echt eten opent.

Alle boeken va Michael Pollan op bol.com.

Pollan, bekend geworden met het boek Het dilemma van de omnivoor (2006) is een Amerikaans wetenschapper en journalist, bekend om zijn uitgesproken opvattingen over de huidige bio-industrie.

Speels lerende dieren

Dieren hebben hersenen en gebruiken die, net als wij: om de wereld te ervaren, om te denken en te voelen en om de problemen op te lossen waarmee ze worden geconfronteerd. Net als wij hebben ze een persoonlijkheid. Ze hebben stemmingen en emoties; ze lachen en spelen. Sommige dieren rouwen en tonen empathie, hebben zelfbesef en zijn zich hoogstwaarschijnlijk bewust van hun handelingen en bedoelingen.

De afgelopen jaren is de kennis over het bewustzijn van dieren spectaculair toegenomen. Zo ontdekten wetenschappers dat walvissen niet alleen met elkaar communiceren, maar bovendien accenten en regionale dialecten hebben. Vissen gebruiken gereedschappen, eekhoorns adopteren wezen, honingbijen maken plannen, schapen kunnen zich gezichten herinneren, ratten voelen elkaars pijn. Olifanten herkennen zichzelf in een spiegel, kraaien kunnen instrumenten uitvinden en er zijn honden met een woordenschat van meer dan duizend woorden.

In Hoe dieren denken beschrijft Virginia Morell de geestelijke en emotionele wereld van dieren: van insecten tot papegaaien, van vissen tot olifanten, en van chimpansees tot dolfijnen en wolven. Ze beschrijft daarbij ook de ervaringen en de morele dilemma’s van de onderzoekers, die zich concentreren op vermogens als geheugen, gevoelens, persoonlijkheid en zelfbewustzijn: eigenschappen waarvan velen nog tot ver in de twintigste eeuw het idee hadden dat ze uniek waren voor de mens.

Het boek op bol.com.

Tien regels voor beter eten

Mark Bittman, culinair columnist van The New York Times, won tal van prijzen met zijn kookboeken, columns, blogs en televisieprogramma's. Zijn boodschap is simpel: 'Eet minder dierlijke producten, geraffineerde suiker en junkfood. En eet meer plantaardige producten, zo dicht mogelijk bij hun natuurlijke staat'.
Zijn tien regels voor beter eten zijn:
1. Eet minder dierlijke producten
2. Eet minder geraffineerde koolhydraten zoals witbrood, koekjes en witte rijst
3. Eet minder junkfood: koekjes, chips, snacks, frisdrank
4. Eet zo veel groente als je op kunt.
5. Kook zelf
6. Zorg dat je altijd iets gezonds bij je hebt voor onderweg
7. Omarm honger, je kunt vaak best een uurtje wachten
8. Eet een paar keer per week bonen
9. Leg voorraden aan, vries, wat je extra kookt, in
10. Voel je niet schuldig wanneer je bovenstaande regels niet altijd toepast

Gebeurt het herintroduceren van dieren in de natuur onverantwoord?

Een selectie uit de beschrijving van de uitzending met de titel ‘Herintroduceren dieren niet volgens de regels’ op de website van Zembla:
Bij het verstrekken van vergunningen voor het opnieuw uitzetten van uitgestorven diersoorten als de otter en het korhoen houdt de Nederlandse overheid zich niet aan de regels die daarvoor gelden. Tot die conclusie komt professor F. Berendse, hoogleraar Natuurbeheer aan de Universiteit Wageningen, donderdag in de uitzending van ZEMBLA. 'Men vraagt zich niet af waarom die soort er niet meer is. Ook neemt men bij een aantal gevallen geen maatregelen om te voldoen aan de voorwaarden om die diersoort een echte toekomst te geven,' aldus Berendse.
Volgens professor Berendse is de herintroductie van de otter in Nederland dan ook mislukt. Zo leidt het autoverkeer, één van de belangrijkste oorzaken van het uitsterven van de otter, ertoe dat de otterpopulatie niet spectaculair toeneemt. Sinds 2002 zijn er veertig otters uitgezet, maar de populatie neemt maar mondjesmaat toe. Het aantal otters in Nederland wordt nu geschat op ongeveer honderd. Berendse: 'Als je otters blijft uitzetten om de hoge sterfte te compenseren, dan leg je de populatie aan het infuus. Dat kan nooit de bedoeling zijn geweest.'

Naast het feit dat het dierenwelzijn in de knel komt door het niet opvolgen van de IUCN-richtlijnen, zijn er ook aanzienlijke kosten verbonden aan het herintroduceren van dieren in de vrije natuur. Zo dreigt de herintroductie van de bever aan haar eigen succes ten onder te gaan. H. van Poelwijk, hoofd ongediertebestrijding van het waterschap Rivierenland, zegt in ZEMBLA dat als gevolg van de groeiende beverpopulatie de rivierdijken grote schade oplopen. “Bevers kunnen gaten van wel 15 meter diep in een dijk graven,” aldus Van Poelwijk.

Het dier als mens of ding

Huisdieren hebben een geweldige opmars gemaakt: in vijftig jaar tijd veroverden ze een plaats in ons leven, op onze bank en ons bed. Het huisdier is gezinslid geworden, met eigen bier, kleding, gezondheidszorg op menselijke maat en een pootafdruk in onze rouwadvertentie. Zijn naam veranderde mee: het huisdier werd gezelschapsdier.
Het dier is mens geworden voert onder andere langs hondenboetieks, dierentolken, een crematorium en chemotherapie. Maar de promotie van huisdieren stelt ons ook voor nieuwe vragen. Want moet alles wat kan?
Mogen wij een dier een jurkje aantrekken? En wie bepaalt dat eigenlijk?

In diezelfde vijftig jaar deden landbouwhuisdieren een flinke stap terug.
Zij verhuisden ook: van het erf of de wei naar grote, vaak voor het publiek afgesloten stallen, waar zij tegen zo weinig mogelijk kosten zoveel mogelijk moeten produceren. Landbouwhuisdieren werden gebruiks- of productiedieren.
Het dier is ding geworden portretteert onder andere een melkrobot, volautomatische poultrysystems, een koeienrusthuis en een slachter met een goed hart. Ook het leven van productiedieren stelt ons voor vragen. Hoe is het voor hen om te leven in onze agribusiness? Kan het ook anders? En wie is er eigenlijk verantwoordelijk?

Marijke Verduyn beschrijft in Het dier is mens geworden / Het dier is ding geworden met vaart, humor en compassie hoe de verhouding tussen mens en dier veranderde en onszelf en onze maatschappij weerspiegelt.
Een 'omkeer'boek dat van twee kanten te lezen is.

Youbedo, boeken voor een goed doel

YouBeDo.com droomt van een wereld waarin dieren in alle rust kunnen leven en met respect worden behandeld. Helaas, is dit nog niet het geval. Met name criminele organisaties vormen een steeds grotere bedreiging voor dieren, zoals bijvoorbeeld de tijger in India. Volgens officiële cijfers leven daar nog zo'n 1700 tijgers in het wild. Honderd jaar geleden waren dat er nog 100.000. Het uitsterven van een diersoort is een ramp! Daarom steunt YouBeDo.com schrijvers en goede doelen die vechten voor het welzijn van dieren.
Wil jij samen met YouBeDo.com, Yvonne Kroonenberg en Monique Janssens zorgen voor een goede leefomgeving voor de dieren? Deel deze pagina dan met al je vrienden. Daarnaast kun je ons enorm helpen door jouw favoriete en inspirerende boeken, artikelen, filmpjes en andere informatie over beschermde dieren met ons te delen. Samen zorgen we er dan voor dat er aandacht is en blijft voor dit thema!

Meer aarde nodig bij biologische productie?

Boven een interview in de Volkskrant op 6 oktober met Louise Fresco staat de kop ‘Alles biologisch kost zes keer zo veel land'. Nu is een kop boven een artikel allereerst de verantwoordelijkheid van de redactie en bedoeld om de aandacht te trekken, maar er ligt ook een verantwoordelijkheid bij een krant om juiste informatie te verstrekken. Fresco heeft een nieuw boek geschreven “Hamburgers in het paradijs”. Van de achterflap:
De menselijke geschiedenis is er een van voortdurende schaarste aan voedsel. De overvloed die in de laatste decennia voor velen is ontstaan, is zo uitzonderlijk dat wij nog niet hebben geleerd ermee om te gaan. We zijn ingesteld op schaarste en koesteren nog steeds de mythe van overvloed en ecologisch evenwicht, zoals die beschreven wordt in de verhalen over het paradijs. Daarom is het zo moeilijk om onze consumptie te beteugelen. En daarom ook voelen we ons schuldig over de schade die we de planeet toebrengen.

In het interview wordt haar de vraag gesteld:
Simpel voorbeeld: nu wordt twee derde van het landbouwareaal ingezet voor de vleesproductie. De vraag naar vlees verdubbelt de komende veertig jaar. Dan hebben we anderhalve aarde nodig.
'Dat is een denkfout. Om te beginnen: er is veel land op aarde dat niet geschikt is voor akkerbouw. Denk aan de pampa's van Argentinië, de Mongoolse steppen. De koeien die daar lopen zetten voor ons onverteerbaar gras om in hoogwaardig voedsel. Er is geen andere en betere manier om dat te doen. Die gebieden worden nu heel extensief beweid. Ook kippen en varkens zitten in grote delen van de wereld nog op lage productieniveaus. Er valt nog veel winst te halen met verbeterde voeropname en efficiency.
'Wat veevoer betreft: de productiviteit van een graanakker in China ligt ongeveer 40 procent hoger dan in India. En in China ligt het weer 40 procent lager dan bij ons. Ook daar zit dus nog veel ruimte voor verbetering. Dan heb ik het niet over genetische modificatie, maar met de huidige technieken.
Tot zover het interview.

Het artikel roept de suggestie op dat we in Nederland goed bezig zijn met de intensieve landbouw en dat biologische productie nauwelijks van belang is.
Het zou jammer zijn wanneer deze verwarring bij de consument wordt gesticht. Ons land produceert 3x zoveel vlees en zuivel dan we zelf consumeren. Wanneer die productie wordt teruggebracht tot een evenwicht, dan heeft ons land veel minder vruchtbare buitenland-aarde nodig om veevoer te laten produceren en is er genoeg ruimte in eigen land om vee buiten te laten lopen. Met een nog wat kleinere consumptie van dierlijke eiwitten wordt het een nog gezondere balans in allerlei opzichten. Wanneer dieren een natuurlijk leven kunnen leiden in ons land, hoeven we ons met (dieren)recht niet meer zo schuldig te voelen. En wanneer we het buitenland het goede voorbeeld geven dat plantaardige voeding ook aantrekkelijk kan zijn, dan hebben we met zijn allen ook geen extra aarde nodig.

Marianne Thieme hekelt dat Fresco het eten van vlees als voldongen feit presenteert. Fresco is voor het matigen van het eten van vlees, maar noemt de wens om het vlees eten uit te bannen "een denkfout".

De landbouw reduceert biodiversiteit tot één soort

Bestaat wildernis nog in Nederland en waar kun je die dan vinden? Bram van de Klundert ging op zoek en verbleef in de twaalf 'wildste' Nederlandse natuurgebieden, o.a. Tiengemeten, Oostvaardersplassen en Rottumerplaat. Steeds een week overnachten in een hut of een tent zonder telefoon, radio of boeken. Vier dagen alleen zijn en ervaren wat die wildernis met je doet. Expeditie wildernis is daarmee een complete zoektocht geworden naar de betekenis van wildernis in Nederland en voor de Nederlandse samenleving. Uiteindelijk komt hij op het persoonlijke niveau uit: de combinatie van 'alleen zijn' en stilte heeft hem sterker gemaakt.
Dat hij zich tegelijkertijd druk maakt om de achteruitgang van de natuur, is geen verzet tegen verandering. “Maar omdat ik het mensen gun om de sublieme ervaring van de schoonheid van de vitaliteit van het leven mee te maken. Als ik opkom voor weidevogels of kanoeten is dat vanuit een gevoel van mededogen en respect voor al dat unieke leven”.

Ervaringen met het sublieme in de Nederlandse natuur. (bol.com).

Van de Klundert werd geïnterviewd voor het magazine Down to Earth van Milieudefensie.
Een paar citaten.
De teloorgang van de verwondering is misschien wel een van de meest fundamentele bedreigingen voor de natuur. In Van de Klunderts tweede boek Perspectieven voor Wildernis, gaat hij in op de ‘biologisering van ons mens- en wereldbeeld’. Op allerlei vlakken worden mens en wereld tegenwoordig herleid tot hun chemisch-biologische processen: ons eten wordt gezien als verzameling nutriënten, sommige goed (omega-3), sommige fout (verzadigde vetten). Een vogel zingt mooi omdat dat de voortplanting dient. Pubers gedragen zich onverantwoordelijk omdat hun hersenen nog niet zijn uitontwikkeld (We zijn ons brein, van Dick Swaab). Van de Klundert zet daar zijn naturalistische kijk tegenover. “Vanuit de rijkdom van het bestaan. Voeding is veel meer dan alleen nutriënten. De schoonheid van de natuur is niet terug te brengen tot een chemische reactie in je hoofd”. Doe je dat wel, dan wordt het leven verarmd en plat gemaakt. “Liefde en geluk zijn strikt biologisch niet aan te tonen. Maar dat wil niet zeggen dat ze er niet toe doen. Zo geldt dat ook voor schoonheid en verwondering. Ik ben op zoek naar de dingen die belangrijk zijn in het leven”. Die dingen zijn aan de zachte kant. “Ik kan niet aantonen dat natuur belangrijk is, maar ik kan het wel ervaren”.
En.
Het agrarische cultuurlandschap is ook mooi. “Maar dat gaat nog steeds vreselijk achteruit”. Jarenlang heeft hij zich ingezet voor een natuurvriendelijke landbouw, maar nu heeft Van de Klundert het opgegeven: er is volgens hem geen redden meer aan. Hij noemt als voorbeeld de weidevogels. “Eerst probeerden we de met veel geld en moeite de kemphaan te redden, toen dat niet lukte de watersnip, toen dat niet lukte de grutto en nu moeten de boeren al geld hebben voor een koe in de wei”.
Van de Klundert is tot de conclusie gekomen dat landbouw en biodiversiteit inherent strijdig met elkaar zijn: “De landbouw reduceert de biodiversiteit tot één: dat is ook de bedoeling. Een boer wil één soort gewas op zijn akker, verder niks. Als er dan Engels raaigras met een koe op staat, is de biodiversiteit nog twee”. Het hoogst haalbare. Subsidies voor agrarisch natuurbeheer zijn dan ook weggegooid geld, volgens Van der Klundert.
“De landbouw is de enige bedrijfstak die nog fors vervuilt”. Die moet minder bestrijdingsmiddelen gebruiken, minder mest uitstoten. Maar dan nog. “Ook de bijdrage van biologische boeren aan de biodiversiteit stelt weinig voor”. De bemesting van weilanden moet tachtig tot negentig procent terug, willen we voor flora en fauna weer interessante akkers en grasland krijgen. Dat kan ook de biologische landbouw niet brengen.
Ja, hij weet ook wel dat het produceren voor de wereldmarkt een politieke keuze is. En dat dat een belangrijke drijvende kracht is achter de steeds natuurvijandigere landbouw. “Maar als je daar van af wilt, moet je allerlei handelsverdragen opzeggen en uit de Wereldhandelsorganisatie stappen. Dat gaat niet gebeuren”. Daarom is zijn conclusie: “Ik zeg het met spijt in mijn hart: landbouw en natuur moeten zoveel mogelijk worden gescheiden, anders houden we niets over”.
En.
De Nederlandse natuur moet beheerd worden door organisaties die op grotere afstand van de overheid komen. “Zodat we niet meer zoiets meemaken als deze kabinetsperiode, dat één dwaas het hele natuurbeleid kan slopen”.

Fatsoenlijk vegetarisch eten

In de Volkskrant van 10 mei een interview door Mac van Dinther met de Duitse Karin Duve.
Hoewel zij zich al lang bewust was van het gevolg van haar eetstijl voor dieren kostte het haar veel moeite om haar aankopen op dat weten aan te passen. Ze besloot stap voor stap haar gedrag te wijzigen en ging van biologisch naar vegetariër naar veganist naar fruitariër in een poging om de gevolgen voor dieren te minimaliseren.
In haar boek behandelt ze fundamentele vragen als: mag je dieren eigenlijk wel opeten? En als we geen dieren eten, waarom dan wel planten? In hoeverre zijn we bereid om uit respect voor andere levende wezens iets op te geven? Wat is ethisch gezien juist? Kunnen we er zelfs persoonlijk profijt van hebben wanneer we onze gewoonten veranderen?



Bovengenoemde vragen worden ook beantwoord op dit weblog en de site Animal Freedom:
In hoeverre zijn we bereid om uit respect voor andere levende wezens iets op te geven?
Wat is ethisch gezien juist bij dierengebruik??
Kunnen we er zelfs persoonlijk profijt van hebben wanneer we onze gewoonten veranderen?

Politieke leiders zouden meer van de natuur moeten leren

Nu de verkiezingen weer op komst zijn, wordt het tijd om politieke leiders te kiezen die blijk geven van een nieuw elan. In de regeringen tot nu toe is bestuurd op basis van een oude motivatie, die samengevat luidt: zorg dat we zo veel mogelijk geld verdienen op basis van menselijke en natuurlijke mogelijkheden. Dat motief bracht ons welvaart, maar ook een grens aan de draagkracht van mens en natuur.

"The core business of nature is (building) diversity. Diversity is what nature does for a living" en dat wordt door de eenzijdige gerichtheid op geld verdienen doorkruist.

Het is tijd om niet alleen het ecosysteem in de natuur te beschermen, maar ook het ecosysteem in ons zelf en de samenleving te veranderen. Die verandering moet niet gericht zijn op meer van het hetzelfde, maar op een transformatie die recht doet aan de geschiedenis en evolutie van de menselijke ontwikkeling. Die ontwikkeling is een tijd gegaan via liberalisering en individualisering en leverde ook nieuwe (mondiale) mogelijkheden tot verbinding op. De technologie van Internet en Twitter ondersteunen hierbij en verschuiven de aandacht van informatie naar transformatie en snel emotie delen. Politiek en economie zijn daardoor in Europa en Amerika in crisis, die op haar beurt ook weer een kans op levert.

In zijn boek Kun je een rups leren vliegen? ging Jan Bommerez al in op het fundamentele verschil tussen verandermanagement en transformationeel leiderschap. In Door de bomen het bos zien gaat hij nog een stap verder. Transformatie kun je niet leiden. Het is een zelforganiserend proces. Leiders kunnen alleen maar een ecosysteem bewerkstelligen waarin transformatie spontaan plaatsvindt. Ze dienen daarom de natuur te bestuderen en de principes die erin werkzaam zijn. Moderne, succesvolle organisaties zoals Shell en Toyota zijn daarmee bezig. Leiders zoals Herman Wijffels zijn erdoor geïnspireerd.

"Door de bomen het bos zien kijkt breder dan alleen maar naar organisaties. Ook in het dagelijkse leven staan we altijd in relaties (gezin, buurt) en dat zijn ook ecosystemen. Het boek verschaft vele verrassend nieuwe inzichten en geeft ook concrete wegen aan om te bewandelen en om "te kijken, te zien en inzicht te krijgen in wat hij of zij eerder nog niet zag." Het boek van Bommerez inspireert om je open te stellen voor het systemische karakter van lerend organiseren. Alleen vanuit zingeving wordt effectiviteit betekenisvol. Co-creatie: waardeer verschil, zoek de dialoog en werk vanuit verbondenheid." - Prof. Dr. André Wierdsma.

In deze video van een presentatie van Jan Bommerez een goede onderbouwing van zijn visie op transformatie.

Hopelijk kunnen Sywert van Lienden en Sietse Bakker van G500, de jongerenbeweging (35-) iets met deze oproep van Bommerez tot transformatie. Zij willen binnen de politieke partijen samenwerken over de links, rechts en confessionele verschillen heen. Of een kans voor de partij voor mens en spirit en eigenlijk ook voor de politieke middenpartijen. Dit is een kans voor politieke transformatie tot een duurzame besturing van de samenleving, waarbij het goede en diverse behouden blijft en iets extra wordt toegevoegd.

Boeken van Bommerez zijn:

Plastic filosofie over afname biodiversiteit

Bas Haring schrijft in Volkskrant van 17-12-2011 het volgende.
Nu heb ik een boek geschreven over de waarde en betekenis van biodiversiteit. Hoe meer soorten hoe beter, lijkt het algemene idee. Maar ik zet daar vraagtekens bij: is een soortenrijke natuur per se beter dan een natuur met minder soorten?
Ziedende reacties krijg ik. Ik zou de slechtste mens van Nederland zijn; ik zou niks begrijpen van filosofie. Mijn boek zou veel te oppervlakkig zijn voor dit soort ingewikkelde onderwerpen; en ik moest me maar niet meer in het openbaar laten horen.
Terwijl mijn vraag helemaal niet vreemd is. Er verdwijnen soorten en daarover maken we ons zorgen. Hoe groot moeten onze zorgen zijn? Bovendien zijn soorten geen wezens, maar categorieën. Verzamelbakken met naambordjes. Dat je je het lot aantrekt van een dier in nood is vrij logisch en makkelijk te onderbouwen. Dat je je het lot aantrekt van een naambordje ligt veel minder voor de hand.
Tot zover Haring.

Het bezwaar tegen het verdwijnen van soorten is niet dat zij verdwijnen maar dat het gebeurt om de verkeerde redenen. Zou het een natuurlijke reden hebben dan is er geen haan die er naar kraait, maar de achteruitgang gebeurt ook uit onverschilligheid en hebzucht. Hoe meer soorten er overblijven, hoe beter.

Haring vervolgt:
Verder was er iets interessants aan de hand met de argumenten die filosofen en biologen aandragen ten gunste van die plant- en diersoorten. Ik heb veel filosofen een biologisch argument horen gebruiken: 'Meer soorten betekent een gezondere, betere natuur. Alle soorten zijn nodig voor het optimaal functioneren van een ecosysteem'. Terwijl veel biologen zich juist baseren op filosofie: 'soorten doen er van zichzelf en vanzelfsprekend toe. Ze hebben 'intrinsieke waarde'.
Filosofen hoor je dat laatste argument zelden gebruiken. Zij weten wel dat 'intrinsieke waarde' een nogal lastig begrip is. Wanneer heeft iets intrinsieke waarde dan? En waarom? Andersom gebruiken biologen zelden het biologische argument van de filosofen. Biologen weten op hun beurt dat meer soorten niet per se een gezondere of betere natuur betekent.
Dat is toch reuze interessant? Reden te meer om eens te onderzoeken wat er aan de hand is. Toch?!
Tot zover wederom Bas Haring.

Het kan leuk zijn wanneer een filosoof originele vragen stelt.
Geen mens op aarde denkt dat we met een groeiende wereldbevolking meer soorten krijgen. Velen zullen het jammer vinden dat er soorten verdwijnen terwijl dat niet nodig is. Is het teveel gevraagd als een goedbetaalde hoogleraar filosofie zijn hersenen wat meer zou inspannen om mee te helpen denken over hoe we dit kunnen voorkomen? In plaats van vragen te stellen waarop niemand het antwoord wil weten?

Volgens Gerard Jagers moeten we op een andere manier naar het begrip evolutie kijken. Als we dat doen volgt evolutie voorspelbare patronen, en zouden we de volgende stap in de evolutie kunnen voorspellen. Jagers nodigt De soortenstorm uit tot een nieuw soort discussie, niet alleen academisch, maar juist ook gericht op een praktische toepassing in de natuurbescherming.

Bas Haring: over het opheffen van de natuur (bol.com).

Natuurmakers en een Blekertje doen

Ineke Noordhoff is journalist en auteur van het boek Natuurmakers. Zij sprak met bevlogen boeren, burgers en beleidsmakers over het creëren van nieuwe natuur en geeft daarmee een prachtig portret van het hedendaagse natuurbeleid in Nederland. Staatssecretaris Bleker wil meer boeren en particulieren inschakelen bij het natuurbeheer. Hij rolt zijn Groningse model over het hele land uit. Moeten we ons voorbereiden op een invasie van hekken en bordjes 'Verboden toegang'?

In de Volkskrant laat zij weten welke ervaring in de provincie Groningen is opgedaan met het beleid van Henk Bleker. Daar komt de uitdrukking vandaan "Even een Blekertje doen": eerst ferme taal en dan bijdraaien.

Noordhoff:
Ik ging kijken wat er in het landschap gebeurde nadat Bleker was vertrokken naar Den Haag. Verschillende natuurpercelen zijn afgelopen jaren met subsidie aan boeren en bemiddelde particulieren verkocht. In de meeste gebieden zijn allerlei hekken en prikkeldraad verschenen - zo ziet versnipperd bezit er dus uit. Vaak ook zijn er borden te vinden die het publiek tegenhouden. Ook Bleker kreeg als particulier geld van de overheid om wilde dieren naar zijn land te lokken. Een hoogzit (jachthut) op zijn eigen terrein doet echter vrezen dat de dieren daar niet de veilige haven vinden die de subsidiegevers met hun bijdrage beogen. Het publiek hoeft dat overigens niet te merken want bij de toegang staat - inderdaad - een bord 'verboden toegang'. Particulier natuurbeheer is in dit soort gevallen - want Bleker is niet uniek - verworden tot een cashmachine voor de happy few.



De Natuurwet wordt gezien als een verkapte jachtwet, waaronder nog meer dieren mogen worden bejaagd. Ondertussen heeft Bleker eerst het aantal te bejagen dieren uitgebreid ("Blekertje doen") en volgens de smient uit het lijstje geschrapt ("u-bochtconstructie").

Eco-roman over bijensterfte De mythe van mellifera

Het verontrustende mondiaal verdwijnen van de honingbijen wordt Colony Collapse Disorder (CCD) genoemd. CCD is multifactorieel, maar als belangrijkste oorzaken worden het verlies van biodiversiteit, pesticiden en klimaatverandering beschouwd. Wanneer de honingbijen uitsterven, kan dit leiden tot een bestuivingscrisis, waardoor groente en fruit voor een grote bevolkingsgroep onbetaalbaar kan worden.

Bij Ellessy verschijnt de eco-roman De mythe van mellifera, auteur: Roos Boum.

Roos Boum over haar boek:
De oplossingen die ik aandraag in het boek zijn niet onder 1 noemer te vangen. Gedurende het hele boek maak ik de mensen bewust van hoe prachtig en fascinerend bijen zijn. Hoe belangrijk ze zijn. Wat wij ze aandoen, (Honing is vaak niet vegetarisch, honing is vaak niet diervriendelijk, k.i., gifextractie, koninginneteelt, royal jelly etc. = boodschap dat moeten we dus niet met ze doen) en de 6 hoofdoorzaken van het uitsterven van de honingbij behandel ik. Voor de gewone mens zelf is daarnaast de boodschap, meer zaaien, minder maaien, dring aan op geen gif en beter groenbeheer bij uw gemeentebestuur.

We aaien ze, we haten ze, we eten ze

“Onze houding tegenover dieren is ambigu en daar heb ik geen oplossing voor. We moeten erover discussiëren met elkaar, met dat doel het ik dit boek geschreven.



Hal Herzog ontrafelt onze tegenstrijdige en vaak onnavolgbare relaties met dieren. Hij baseert zich hiervoor op eigen baanbrekend onderzoek naar het gedrag van dierenactivisten, wetenschappers die dierproeven doen, studenten diergeneeskunde en liefhebbers van hanengevechten. Maar hij licht zijn inzichten ook toe aan de hand van anekdotes over zijn kat Tilly en zijn hond Tsali, en zijn eigen morele ambivalentie in dierenkwesties.
Een boek met de juiste balans tussen wetenschappelijke inzichten en aanstekelijke verhalen.

Moet je voor je kind veganistisch koken?

Beatrijs Ritsema geeft adviezen in Trouw en schreef een modern etiquetteboek.
Zij behandelt daarin de vraag of ouders apart moeten koken voor kinderen die graag veganistisch willen eten.

Ritsema vindt dat ouders hun kind moeten laten gaan – zolang ze zich maar niet bekeren tot het veganisme. Dat mag pas na het eindexamen, om gezondheidsredenen. “Vroeger kreeg je dan autorijlessen, nu mag je veganist worden”.

De Nederlandse Vereniging voor Veganisme (NVV) is opgericht om veganisten en mensen met belangstelling te informeren. Er zijn nu ongeveer 2,4 miljoen parttime vegetariërs en vleesverlaters, 300.000 vegetariërs en 16.000 veganisten in Nederland.