Inleiding

Op dit blog staan veel artikelen uit de afgelopen decennia als reactie op ontwikkelingen in de agrosector. Ze gaan over dierenrechten en de omstandigheden die van invloed zijn op het dierenwelzijn van dieren in de veehouderij en in het wild.
Mensen zouden (als zaakwaarnemer) moeten kunnen ingrijpen wanneer dieren als dingen worden misbruikt. Dierenrechten zijn dus een vorm van mensenrechten en kunnen op dezelfde basis (vrijheid en gelijkheid) worden geformuleerd. Alle dier(soort)en kunnen in hun recht op vrijheid als (intrinsiek) evenwaardig aan mensen beschouwd worden.
Net als bij mensen gaat het om op de juiste manier van grenzen stellen aan gedrag dat leed en schade berokkent. Te veel mensen voelen zich superieur aan dieren met als gevolg dat er helemaal geen aandacht meer is voor het lot van dieren in de bio-industrie en in geïsoleerde natuurgebieden.
"Dieren, zoals alle levende wezens, hebben een inherent (intrinsiek) recht op vrijheid. Dit recht op vrijheid houdt in dat dieren niet zonder goede reden mogen worden beperkt in hun natuurlijke gedrag en leefomgeving. Het is onze morele verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat dieren niet onnodig worden opgesloten, worden beperkt of gebruikt voor menselijk gemak of vermaak. In een rechtvaardige samenleving moeten we streven naar een harmonieuze balans waarin zowel mensen als dieren in vrijheid kunnen leven en gedijen".

In de blogbijdragen veel links naar artikelen over de psychologie achter het (hardnekkige en onrechtvaardige) gedrag in het omgaan met dieren.
Er is geen enkel argument dat handhaving van de te grote veestapel in Nederland rechtvaardigt. Toch wordt deze met allerlei oneigenlijke redenen verdedigd. Iedere Nederlander zou zich bewust moeten zijn van de juiste feiten en welke onwaarheden voortdurend worden aangedragen.

Uit de aard van een blog zijn de bijdragen volgtijdig, dus schijnbaar nauwelijks samenhangend.
Voor een gestructureerd verhaal over de reden waarom we dierenrechten serieus zouden moeten nemen, zij vooraleerst verwezen naar de website van de Stichting Animal Freedom.
Via de vele labels of steekwoorden is het artikel te vinden over de onderwerpen, dat u interesseert.

Compassie hebben voor dieren en hun rechten respecteren

Een subtiel onderscheid dat verbindt

In de complexe relatie tussen mens en dier komen twee belangrijke aspecten naar voren: compassie voor dieren en het respecteren van hun rechten. Hoewel beide begrippen vaak in dezelfde adem genoemd worden, is er een subtiel maar essentieel verschil dat onze benadering van dieren en hun welzijn beïnvloedt.

Compassie voor dieren

Compassie voor dieren gaat hand in hand met het erkennen van de overeenkomsten tussen mens en dier. Het idee dat dieren emoties ervaren, een verlangen hebben om in leven te blijven, en dat ze, net als mensen, de behoefte hebben aan zorg en bescherming, vormt de kern van compassie. Deze benadering stelt dat het begrijpen en erkennen van de gevoelens van dieren ons verplicht om hen met vriendelijkheid en mededogen te behandelen.
Het is gebaseerd op het inzicht dat dieren, ondanks hun verschillen, op vergelijkbaar fundamentele manieren als mensen kunnen lijden. Dit besef roept op tot respectvolle behandeling, het vermijden van wreedheid en het streven naar het welzijn van dieren in alle omstandigheden.

Dierenrechten en het natuurlijk evenwicht

Aan de andere kant rusten dierenrechten op het idee dat elk levend wezen, inclusief dieren, het inherente recht heeft om vrij te leven. Deze rechten worden vaak afgeleid van het idee dat de natuur een zelfregulerend systeem is, waarin elk wezen een rol speelt in het behoud van een natuurlijk evenwicht. Hier komt echter een interessant dilemma naar voren.
Terwijl compassie voor zwakke en zieke dieren ons aanspoort om hen te beschermen, suggereert de natuurlijke orde dat deze kwetsbare individuen soms dienen als prooi voor anderen, waarmee de balans wordt gehandhaafd. Dit roept de vraag op of het respecteren van dierenrechten volledig strookt met de onvermijdelijke cyclus van prooi en predatie die inherent is aan de natuur.

Het subtiele evenwicht

Het begrijpen van het subtiele evenwicht tussen compassie voor individuele dieren en het respecteren van de natuurlijke orde is cruciaal. Het betekent niet dat we passief moeten toekijken terwijl zwakke dieren lijden, maar eerder dat we moeten streven naar een evenwicht waarin we zowel compassie tonen als rekening houden met de complexe dynamiek van de natuur.
De uitdaging ligt in het vinden van manieren om het welzijn van dieren te beschermen zonder de ecologische harmonie te verstoren. Dit kan variëren van het ondersteunen van habitatbehoud en het verminderen van menselijke invloeden op ecosystemen (minder gif spuiten en mest produceren) tot het implementeren van ethische praktijken in de veeteelt en het ondersteunen van dierenwelzijnsinitiatieven.
In essentie gaat het erom een evenwicht te vinden waarin compassie voor individuele dieren samengaat met het respecteren van het grotere plaatje van de natuurlijke wereld. Het is een uitdaging waarbij ethische overwegingen, wetenschappelijke inzichten en onze menselijke verantwoordelijkheid samenkomen om een duurzame en zorgzame relatie met alle levende wezens te bevorderen.

In wezen zijn mens en dier intrinsiek evenwaardig in hun recht op vrijheid.

Artificial Intelligence en dierenrechten

Een "dialoog" met chatGPT over dierenrechten en gelijkwaardigheid

 

Bert Stoop

Welke filosoof of schrijver maakte zich het meest sterk voor het gelijkwaardig behandelen van andere levende wezens?

ChatGPT

Peter Singer, een Australische ethicus en filosoof, staat bekend om zijn sterke pleidooi voor het gelijkwaardig behandelen van andere levende wezens. In zijn boek "Animal Liberation," dat in 1975 werd gepubliceerd, bracht Singer de problematiek van dierenrechten onder de aandacht en argumenteerde hij dat dieren dezelfde morele overweging verdienen als mensen. Hij baseert zijn ethische standpunt op het principe van gelijke consideratie van belangen, waarbij hij stelt dat het niet relevant is of een wezen menselijk is, maar eerder of het de capaciteit heeft om te lijden en plezier te ervaren. Singer heeft sindsdien veel bijgedragen aan het ethische debat over de behandeling van dieren.

Bert Stoop

Dat vind ik een opmerkelijk antwoord, want Singer pleitte er voor om dieren die meer op mensen lijken dan andere dieren meer en eerder rechten te geven dan dieren die helemaal niet op ons mensen lijken. Dat vind ik geen voorbeeld, eerder een vorm van speciësisme.

ChatGPT

Je hebt gelijk, en ik waardeer de verduidelijking. Peter Singer heeft inderdaad een hiërarchie voorgesteld waarin hij meer morele waarde toekent aan wezens met een hoger bewustzijnsniveau. Dit kan inderdaad worden gezien als een vorm van discriminatie op basis van cognitieve vermogens, wat niet noodzakelijkerwijs strookt met het idee van gelijkwaardigheid van alle levende wezens.

Als je zoekt naar een filosoof die zich sterker heeft uitgesproken voor het gelijkwaardig behandelen van alle levende wezens, ongeacht hun cognitieve vermogens, dan zou Tom Regan een interessante figuur zijn om te verkennen. Regan was een Amerikaanse filosoof die bekend stond om zijn standpunt dat dieren inherent waarde hebben en onafhankelijke rechten bezitten. Hij pleitte voor het respecteren van de inherente waarde van individuele dieren, ongeacht hun bruikbaarheid voor menselijke doeleinden.

Bert Stoop

Wederom een opmerkelijk voorbeeld. Tom Regan wilde dierenrechten baseren op intrinsieke waarde. Iedere zandkorrel in het strand heeft een intrinsieke waarde. Hoe kan zo'n concept mensen motiveren om dieren beter te handelen en ervoor te zorgen dat zij een leven kunnen leiden dat bij hen past?

ChatGPT

Je hebt een geldig punt. Het concept van intrinsieke waarde, zoals door Tom Regan voorgesteld, kan inderdaad abstract lijken en het kan moeilijk zijn om het direct te vertalen naar concrete motivaties voor mensen om beter met dieren om te gaan. Regan's argument was gebaseerd op het idee dat dieren een inherente waarde hebben, vergelijkbaar met mensen, en daarom bepaalde morele rechten moeten genieten.

Voor velen kan echter een pragmatischer benadering effectiever zijn bij het bevorderen van dierenwelzijn. Filosofen en activisten zoals Gary Francione hebben een benadering gevolgd die gericht is op het verminderen van het lijden van dieren door een veganistische levensstijl te bevorderen en te pleiten voor een afschaffing van alle vormen van dierenexploitatie.

In plaats van te focussen op de abstracte intrinsieke waarde van dieren, richten deze benaderingen zich op concrete stappen die individuen kunnen nemen om het lijden van dieren te verminderen, zoals het vermijden van dierlijke producten, het ondersteunen van ethische behandeling van dieren in de landbouw en het bevorderen van dierenwelzijnswetten. Het benadrukken van praktische acties kan vaak effectiever zijn om mensen te motiveren tot verandering.

Bert Stoop

Je zou kunnen stellen dat Francione een grondhouding ten aanzien van dieren heeft die betekent dat je ze met rust laat in hun eigen natuurlijke omgeving en dat wij mensen daarvoor zorgen door dieren niet meer te gebruiken voor ons eigen doeleinden, of dat nu voedsel, plezierjacht of gezelschapsdier is.

ChatGPT

Ja, dat is een nauwkeurige samenvatting van de benadering van Gary Francione en andere voorstanders van de abolitionistische visie op dierenrechten. De kern van deze benadering is het idee dat dieren inherent recht hebben op hun eigen leven en dat het ethisch niet gerechtvaardigd is om dieren te gebruiken voor menselijke doeleinden, ongeacht hoe "menselijk" die doeleinden ook mogen lijken.

Dit impliceert inderdaad dat een respectvolle behandeling van dieren inhoudt dat we hen met rust laten in hun natuurlijke omgeving en stoppen met het gebruik van dieren voor voedsel, vermaak, experimenten en andere menselijke behoeften. De focus ligt op het streven naar een wereld waarin dieren niet als middelen voor menselijke doeleinden worden beschouwd, maar waarin ze in plaats daarvan als individuen met intrinsieke waarde worden erkend. Veganisme wordt vaak aangemoedigd als een concrete manier om deze principes in de praktijk te brengen.

Het vermijden van het woord "waarde" kan de discussie zuiverder maken, aangezien het vermijdt dat de indruk ontstaat dat de rechten van dieren afhangen van hun utilitaire of beoordeelde waarde voor mensen. Na een verzoek aan chatGPT om het gebruik van "waarde" te vermijden komt de taalrobot tot de volgende samenvatting van de reden om dierenrechten serieus te nemen. 

"Het integreren van dieren in onze morele overwegingen en hen behandelen met dezelfde waardigheid als wijzelf, is betekenisvol omdat het voortkomt uit een diep respect voor de intrinsieke waardigheid van alle levende wezens. Door dieren een centrale plaats te geven in ons ethisch denken, erkennen we niet alleen hun recht op een zinvol bestaan, maar omarmen we ook het besef dat wij, als bewoners van deze planeet, deel uitmaken van het complexe, onderling verbonden web van het leven. Het gaat niet enkel om het vermijden van wreedheid, maar om het cultiveren van een samenleving waarin empathie, verantwoordelijkheid en harmonie met de natuur leiden tot een welzijn voor alle betrokkenen. Het betrekken van dieren in onze morele cirkel is een oproep tot mededogen, een erkenning van onze gedeelde verantwoordelijkheid voor het behoud van biodiversiteit en het creëren van een leefomgeving waarin zowel mens als dier gedijen met waardigheid intact."

De woorden waarde, waardes, waarderen en waardigheid hebben wel relatie, maar kunnen bij onzorgvuldig gebruik tot misverstanden leiden over wat de kern van dierenrechten is, namelijk vrijheid. Vrijheid is een inherente waarde waar elk levende wezen in de natuur recht op heeft.

Zie ook de chat over het doortrekken van de principes van de Franse Revolutie tot dierenrechten.

Op welk principe kunnen dierenrechten worden gebaseerd?

Waarom zou je een dier rechten geven? 

Op de site van Animal Freedom wordt een lang antwoord gegeven op deze vragen. In dit korte artikeltje een samenvatting.
Webmaster Bert Stoop van Animal Freedom bespreekt op de site de basis van dierenrechten en de verschillende concepten die kunnen dienen als grondslag voor deze rechten. Hij benadrukt dat dierenrechten in feite mensenrechten zijn en dienen om menselijk gedrag ten opzichte van dieren te reguleren.
Verschillende concepten worden overwogen als mogelijke basis voor dierenrechten, zoals intrinsieke waarde, welzijn, respect, vrijheid, eigen belang, natuurlijk gedrag, gelijkheid en mededogen. Animal Freedom concludeert dat sommige concepten, zoals respect en intrinsieke waarde, minder geschikt zijn als juridische basis voor dierenrechten. Daarnaast wordt duidelijk gemaakt dat dierenrechten ruimer zijn dan dierenwelzijn.
De aandacht gaat ook uit naar uitgangspunten voor dierenrechten, waarbij wordt benadrukt dat deze rechten moeten worden geformuleerd op een manier die praktisch toepasbaar is en dat ze gelden voor alle individuele dieren, inclusief die in de vrije natuur, huisdieren en landbouwdieren.
Uiteindelijk wordt gepleit voor vrijheid als het meest bruikbare en werkzame juridische uitgangspunt voor dierenrechten. Het concept vrijheid wordt besproken in relatie tot het natuurlijke gedrag van dieren, het vermijden van onnodige inbreuken op de vrijheid van dieren, en het vaststellen van grenzen aan vrijheid die zowel voor mensen als dieren gelden. Het belang van vrijheid als een basis voor dierenrechten wordt benadrukt vanwege de eenvoudige toepasbaarheid, directe controleerbaarheid en het vermogen om compromissen mogelijk te maken. 

De conclusie wordt getrokken dat vrijheid als grondrecht een solide basis vormt voor het vaststellen en handhaven van dierenrechten. Mens en dier zijn intrinsiek evenwaardig in hun recht op vrijheid om natuurlijk te leven. Daarmee wordt het dier in de morele cirkel van de mens gehaald en zijn dierenrecht in feite mensenrechten.

Natuurinclusieve herinrichting van ons land en beleid

Herverkaveling van beleid

Onze samenleving is scheef gegroeid. Er wordt meer rekening gehouden met individuele belangen van boeren dan van de natuur. Mens en dier hebben recht op vrijheid en dat betekent dat er voor alle betrokken voldoende leefruimte moet zijn. De gemeenschappelijke waardes zijn "vrijheid" en "gelijkheid".
En om misverstanden te voorkomen kunnen we het woord "waarde" misschien beter vervangen door gelijkwaardig of evenwaardig.
Woorden als "evenwaardigheid", “waardering” of “waardigheid” helpen te voorkomen dat mensen hun sympathie voor anderen omzetten naar het wegen van ongrijpbare waardes. Het risico van discriminatie ligt dan op de loer en zijn we niets opgeschoten.

Het toepassen van ethiek

Het erkennen van de intrinsieke gelijkwaardigheid en rechten van dieren is een essentieel aspect van een ethische benadering van onze relatie met andere levende wezens en de natuur als geheel. Het is belangrijk om te benadrukken dat dierenrechten intrinsiek evenwaardig zijn aan mensenrechten, zolang we ons beperken tot het recht op vrijheid en dit recht op gelijke wijze toepassen op alle levende wezens.
Door het woord "waarde" te gebruiken, kunnen mensen de neiging hebben om de waarde van verschillende levensvormen te wegen op basis van menselijke maatstaven, zoals nut, bruikbaarheid of economische waarde. Dit kan leiden tot een ongelijke behandeling van dieren en het milieu, waarbij hun intrinsieke rechten worden ondergeschikt gemaakt aan menselijke belangen.

Duurzaam profiteren

Het gebruik van het woord "evenwaardigheid" benadrukt daarentegen de gelijkheid en het inherent zijn van de rechten van alle levende wezens, ongeacht hun nut voor de mens.
Het ontwikkelen van bewustzijn rond deze principes van vrijheid, gelijkheid en evenwaardigheid kan een belangrijke stap zijn naar een meer ethische en duurzame relatie tussen mens en natuur. Dit vereist educatie, bewustwording en actie op individueel, institutioneel en maatschappelijk niveau om beleid en praktijken te bevorderen die recht doen aan de rechten en behoeften van dieren en het milieu. Het is de uitdaging om dit beleid samen te laten gaan met een verantwoord verdienmodel voor alle betrokken menselijke partijen.

Gevolgen voor veehouders

Het is belangrijk om te benadrukken dat het streven naar vrijheid en gelijkheid voor mens en dier niet noodzakelijk betekent dat alle menselijke activiteiten moeten stoppen, maar eerder dat ze moeten worden uitgevoerd met respect voor de grenzen van de natuur en met zorg voor alle levende wezens die erin leven. Dit vereist een verschuiving in ons denken en handelen, weg van een mensgerichte benadering naar een meer inclusieve en ecocentrische visie op onze relatie met de natuur.
Voor boeren wordt dergelijk beleid natuurinclusief werken genoemd: concreet en aantoonbaar rekening houden met de belangen van de natuur. Niet alleen met dieren en planten die op de landerijen leven, maar ook langs de grenzen daarvan op het land en in het water.

Beleid toetsen op de gevolgen voor dieren

Beleidsplannen en dierenrechten: het beoordelen van vrijheid als kritieke maatstaf

In een wereld waarin het welzijn van dieren steeds meer erkenning krijgt, is het beoordelen van beleidsplannen op mogelijke inbreuken op dierenrechten een cruciale taak voor politici. Niemand wil het welzijn van een dier onnodig schaden door een dier pijn te doen. Is het welzijn van een dier voldoende beschermd met een dierenrecht dat gebaseerd is op het begrip "intrinsieke waarde"? Die intrinsieke waarde van dieren kan niet concreet gemaakt worden, maar een benadering gebaseerd op het recht op vrijheid biedt een helderder en effectiever raamwerk voor beleidsbeoordeling.

De intrinsieke waarde van dieren: een vaag en complex begrip

Het concept van de intrinsieke waarde van dieren, zoals verankerd in de wet Dieren, erkent dat dieren waarde hebben los van hun instrumentele waarde voor de mens. Hoewel dieren opnemen in de wet een belangrijke stap is naar de bescherming van dierenrechten, roept het begrip ook vragen op over de praktische toepassing ervan. Dieren worden massaal opgesloten in stallen. Is met die opsluiting hun intrinsieke waarde geweld aangedaan? Een dierenbeschermer zou dat meteen beamen, maar overtuigt hij daarmee voor een rechter van het ongelijk van de intensieve veehouder. De praktijk laat zien dat een intensieve veehouder de intrinsieke waarde van dieren ruimhartig kan erkennen, maar dat er geen motivatie vanuit gaat om zijn dieren in de wei te laten lopen of voor de sector om mee te werken aan het verkleinen van de veestapel.

Het fundamentele belang van vrijheid

Waarom baseren we dierenrechten niet op de zelfde basis als mensenrechten? Kernbegrippen bij mensenrechten zijn vrijheid en gelijkheid. Deze begrippen zijn door te trekken naar dieren. Alle diersoorten hebben het recht om zich vrij te kunnen gedragen in natuurlijke omstandigheden.
Een benadering gebaseerd op het recht op vrijheid biedt een heldere en praktische manier om beleidsplannen te beoordelen op hun impact op dierenrechten. Dit benadrukt het idee dat zowel mensen als dieren intrinsiek evenwaardig zijn in hun recht op vrijheid. Dit betekent dat bij de beoordeling van een beleid gelijktijdig moet worden gekeken naar de gevolgen voor de vrijheid van de mens als voor de gevolgen voor de vrijheid voor het dier. Gezocht moet worden naar een win-win situatie. In de praktijk zal dat vaak betekenen dat er grenzen worden gesteld aan de bewegingsvrijheid van het dier. Niet door het dier op te sluiten, maar uit te sluiten van daar waar het schade kan berokkenen.

Hoe zit het met mededogen en empathie voor dieren en veehouders?

Mee kunnen voelen met wat de gevolgen zijn van beleidsverandering en politieke beslissingen is een groot goed. Een dier dat lijdt, roept ogenblikkelijk een emotionele reactie op bij een mens, hopelijk zet het ook aan tot actie. Lastiger wordt het wanneer het lijden van een dier niet direct zichtbaar is of we het lijdende dier niet sympathiek vinden. Hebben die minder gewaardeerde dieren minder recht op onze steun? Hebben zij geen dierenrechten?

Hoe beleidsplannen te beoordelen?

Politici kunnen beleidsplannen beoordelen op hun impact op dierenrechten door de volgende stappen te volgen.

1. Identificeer beleidsplannen. Eerst moeten politici de beleidsplannen identificeren die invloed kunnen hebben op dieren en hun vrijheid. Vergelijk het met de MER, een milieu effect rapportage.
2. Vrijheidsbeoordeling. Voer een grondige beoordeling uit van hoe elk beleidsplan de vrijheid van dieren en mensen kan beïnvloeden. Dit kan variëren van landbouwpraktijken en dierentuinbeheer tot natuurbescherming en stadsontwikkeling, etc..
3. Overleg en deskundig advies. Politici moeten overleg plegen met dierenrechtenorganisaties, deskundigen op het gebied van dierenwelzijn en andere belanghebbenden om een uitgebreid begrip te krijgen van de potentiële gevolgen van het beleid.
4. Transparante beoordeling. Het proces van beleidsbeoordeling moet transparant zijn, zodat het publiek kan begrijpen hoe beslissingen worden genomen en waarom bepaalde beleidsmaatregelen worden aangenomen. Gaan mensen hun verantwoordelijkheid nemen en worden zij gecontroleerd in de uitvoering?
5. Duurzaamheid. Is de oplossing die gezocht is voor een probleem duurzaam? Oplossingen moeten draagvlak hebben omdat mensen kunnen snappen dat het ook voor de toekomst relevant is en dat het ook economisch verantwoord is.
6. Implementatie en handhaving. Een wet is een papieren tijger wanneer deze niet wordt gehandhaafd. Heeft de wetgever rekening gehouden met de uitvoerbaarheid en controleerbaarheid van nieuw beleid of regelgeving?

Het gelijktijdig streven naar vrijheid voor mens en dier

Een beleidsaanpak die streeft naar het vergroten van de vrijheid van zowel mens als dier is een positieve stap in de richting van een rechtvaardigere en evenwaardigere samenleving. Het erkent dat vrijheid een dynamisch begrip is dat voortdurende reflectie en overleg vereist. Het doet recht aan de manier waarop de grondrechten van de mens zijn geformuleerd. Die grondrechten kunnen een op een worden doorgetrokken naar dieren. Ook dieren waarmee we ons moeilijk kunnen identificeren of die we kunnen invoelen hebben gelijke rechten. Er mag best van tijd tot tijd (in het kader van voortschrijdend inzicht) discussie zijn over wat de gevolgen voor de vrijheid van mens en dier van beleidsmaatregelen zijn. Dat past bij de veranderlijkheid van het concept vrijheid, maar die discussie mag niet oneindig worden gerekt om de maatregelen tegen te houden. Daarvoor moeten instanties worden aangewezen die transparante protocollen volgen om de discussie over vrijheid te beslechten. Voor de verdediging van de vrijheid van dieren moeten capabele mensen worden aangesteld, waarvan de integriteit en belangeloosheid niet ter discussie staat.

Voordelen van vrijheid als maatstaf

Het beoordelen van beleidsplannen op basis van vrijheid heeft meerdere voordelen.

• Duidelijkheid. Het biedt een helder en objectief kader voor beleidsbeoordeling.
• Evenwaardigheid. Het benadrukt de intrinsieke evenwaardigheid van mens en dier in hun recht op vrijheid.
• Flexibiliteit. Het stimuleert een open en voortdurend gesprek om rekening te houden met van tijd tot tijd veranderende normen en waarden in uitingsvorm, niet in de basis.

Conclusie

Het beoordelen van beleidsplannen op hun impact op de vrijheid van mens en dier is een essentiële taak voor politici. Het zorgt voor een duidelijke en rechtvaardige benadering van dierenrechten en draagt bij aan een wereld waarin vrijheid en evenwaardigheid voor alle levende wezens worden gewaardeerd en beschermd. Door deze benadering te omarmen, kunnen politici effectiever bijdragen aan een rechtvaardige en evenwaardige samenleving voor mens en dier. En een beter ingerichte samenleving is ook leefbaarder voor mens en dier. De kwaliteit van leven en het welzijn voor mens en dier groeit.

Vrijlaten van dieren als blijk van compassie

Inleiding

Liefde, in al haar vormen, is een kracht die de basis vormt van menselijke relaties en onze band met de natuurlijke wereld om ons heen. Het idee dat liefde wordt gekenmerkt door het vermogen om elkaar vrij te laten, strekt zich niet alleen uit tot menselijke relaties, maar ook tot onze interacties met dieren.

De essentie van ware liefde

Ware liefde gaat verder dan eigendom of controle; het draait om wederzijds respect, begrip en empathie. Dit geldt zowel voor menselijke relaties als voor onze verhouding tot dieren. Liefde voor dieren omvat het erkennen van intrinsieke behoeften en hun natuurlijke gedrag. Ware liefde voor dieren betekent om hen vrij naar hun eigen aard te laten leven, hen in staat te stellen hun natuurlijke omgeving te verkennen en te ervaren, en ze niet te beperken tot menselijke voorwaarden.

Vrijheid als uiting van compassie

Het vrijlaten (N.B. niet illegaal bevrijden of loslaten) van dieren is een daad van compassie en respect voor hun eigenheid. Dieren hebben net als mensen hun eigen instincten, gedragingen en behoeften die in hun natuurlijke omgeving tot uiting komen. Wanneer we dieren gevangen houden, beteugelen we deze natuurlijke uitdrukkingen, waardoor ze fysiek en psychisch lijden. Het vrijlaten van dieren is een uiting van mededogen; het erkent hun inherente recht om te leven volgens hun eigen aard en in vrijheid in een natuurlijke omgeving.

Evenwaardigheid in vrijheid

Het concept van intrinsieke evenwaardigheid tussen mens en dier in hun recht op vrijheid is gebaseerd op het besef dat alle levende wezens een plaats in deze wereld delen en dat ieder individu respect en vrijheid verdient. Het recht op vrijheid is niet exclusief voorbehouden aan mensen; het is een universeel principe dat dieren evenzeer omvat. Ongeacht de soort hebben dieren het recht om te floreren en te leven in harmonie met hun omgeving, zonder onderworpen te worden aan onnodige beperkingen. Uiteraard mogen wij dieren grenzen opleggen wanneer ze anders onze vrijheid zouden schenden en schaden. Ongedierte scherm je af van je huis en jouw voedsel.

Een veranderende samenleving

Het zou mooi zijn wanneer onze samenleving evolueert naar een dieper begrip van onze relatie met dieren en de verantwoordelijkheden die hiermee gepaard gaan. Meer mensen zouden mogen erkennen dat liefde voor dieren betekent dat we ze respecteren en vrijheid gunnen. Initiatieven voor dierenwelzijn, natuurbescherming en bewustwording dragen bij aan een groter bewustzijn van de noodzaak om dieren met compassie te behandelen en hun vrijheid te respecteren.

Conclusie

Ware liefde voor dieren gaat hand in hand met het vermogen om ze vrij te laten. Dit weerspiegelt ons begrip van de universele rechten op vrijheid en een waardig leven. Het idee dat mens en dier evenwaardig zijn in hun recht op vrijheid versterkt ons vermogen om als medebewoners van deze planeet in harmonie te leven. Liefdevol vrijlaten is niet alleen een gebaar van vriendelijkheid; het is een krachtige daad van mededogen die ons allen ten goede komt.

Meer lezen?

Wie meer wil lezen over vrijheid als grondrecht voor dieren, klik hier.
Wie meer wil lezen over ware liefde, klik hier.
Wie meer wil lezen over wat evenwaardigheid tussen mens en dier wel en niet inhoudt, klik hier.
Wie meer wil lezen over wat intrinsieke waarde van een dier wel of niet inhoudt, klik hier.
Wie meer wil lezen over vrijheid en liefde in de relatie met dieren, klik hier.

Een sociaal contract nu ook met de natuur

Tussen burgers en de staat bestaat een virtueel sociaal contract. Het is niet letterlijk getekend maar we worden wel geacht ons daaraan te houden zodat we in vrede en constructief kunnen samenleven.
We spraken af dat het in ieders belang is om een centrale gezagsinstantie in te voeren die toeziet op de openbare orde. Het sociaal contract riep dus de staat in het leven en maakt losse individuen tot burgers met een gezamenlijk belang. Zij komen overeen dat ze allemaal iets van hun vrijheid inleveren. Ze moeten zich houden aan regels en wetten. In ruil daarvoor krijgen ze bescherming van de staat. Die moet vooral zorgen voor vrede en veiligheid’.

Het leger en de politie kregen de monopolie op het gebruik van geweld om de orde te handhaven. In ruil daarvoor worden zij streng gecontroleerd bij het toepassen daarvan. Uiteraard is dit mensenwerk en kan er wantrouwen ontstaan bij het controleren en toezicht houden daarvan.
Bij de globale protesten is een nieuw machtsmiddel geïntroduceerd: het grote voertuig in de vorm van trucks en tractoren. De overheid kan dit machtsmiddel verbieden of met nog grotere machtsmiddelen in bedwang houden, maar vreest escalatie. De publieke opinie werkt naast blokkades met de voertuigen daarbij verlammend. Wanneer het publiek zich dreigt af te keren van het sociale contract, dat de staat mag bepalen hoe de orde wordt gehandhaafd en de politiek bang is om kiezers te verliezen, is ook de overheid vleugellam.

Welke machten en krachten spelen er? Alle partijen in ons land zullen zich moeten afvragen wat hun rol is in de beïnvloeding van de publieke opinie. De redacties van tv-programma over het nieuws (NOS, Eenvandaag, OP1, RTL-nieuws, etc.) hebben in hun keuze van items, manier van verslaggeving en uitnodiging van gasten grote invloed op de vorming van opinie. Beleidsmakers als politici en ambtenaren hebben ook de taak om hun beleid te onderbouwen en uit te leggen.
De opsomming van de taken en verantwoordelijkheid van alle partijen die invloed hebben op de dynamiek in de samenleving kan nog veel langer doorgaan. Uiteindelijk is het van belang om te beseffen dat de dynamiek niet echt valt vast te leggen en dat deze onmacht meer een goede zaak is dan iets om te willen domineren. Grote bedrijven beseffen dit al eeuwen en gebruiken hun geld (steekpenningen) om pulsgewijs bij te sturen via marketing en steun aan verzetsgroepen en lobbygroepen. De werking van het kapitalistische marktsysteem lijkt daarmee slechts in handen te liggen van de grote bedrijven. Money rules.

Al een aantal jaren lijken veel burgers de hakken in het zand te hebben gezet en zich te hebben voorgenomen om zich niet meer van de wijs te laten brengen. Dat leidt tot ergernis over en weer bij het uitwisselen van informatie over standpunten. Geen enkel argument lijkt meer indruk te maken; er wordt slechts gezocht naar onderbouwing van het eigen gelijk. Simpelweg is daarmee het dilemma ontstaan dat iedereen zich weliswaar bewust is geworden van de principiële oncontroleerbaarheid van het leven en van de samenleving maar ook wenst om star vast te houden aan de eigen mening. Er wordt gezocht naar individuen die snode plannen lijken te hebben om de wereldbevolking weer in het gareel te krijgen. Vooral de uitlatingen en het gedrag van rijk geworden ondernemers worden daarbij met extreem veel wantrouwen bekeken. Immers zij hebben bewezen het spel te kunnen spelen en hebben er belang bij om hun positie te handhaven.

Hoe ontstond er extra en contraproductieve beweging in de publieke opinie? In een samenleving waarin iedereen gelijk heeft kan niemand dat gelijk van iedereen krijgen. Gelijk hebben en gelijk krijgen is dus niet meer genoeg. Er zal opnieuw aandacht besteed moeten worden aan de redenen waarom we het impliciete sociale contract dat we ooit zijn aangegaan. We hebben een samenleving opgebouwd waarin de deelnemers gelijke rechten hebben gekregen en de uitwerking daarvan is gebaseerd op de principes van de Franse Revolutie: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Je kunt liefde in persoonlijke relaties niet afdwingen, laat staan tussen mensen die elkaar niet kennen, daarom is broederschap min of meer open gelaten. Solidariteit wordt tegenwoordig minder gevoeld omdat macht direct en indirect te vaak wordt misbruikt en vaak in de media aan de kaak is gesteld. Inflatie bijvoorbeeld loopt op en geen overheid of instantie op welk niveau dan ook kan dit fenomeen met simpele ingrepen onder de duim krijgen. Gevolg is onzekerheid en gevoelens van basale onveiligheid.

Wanneer we ons beperken tot Europa dan moeten we constateren dat we de wetgeving en de uitvoering en handhaving daarvan hebben overgedragen aan samenwerkingsverbanden als de EU en de NAVO. De invloed van het individu op ontwikkelingen in eigen land is daarmee nog kleiner geworden, terwijl er door de technologie (Internet en sociale media) bubbels zijn ontstaan om voldoende medestanders te vinden die het ongenoegen over onzekerheden lijken te delen. De dynamiek van de samenleving heeft het individuele niveau nog meer ontstegen. In plaats van ons daarbij neer te leggen en ons constructief in te zetten, verlangen en zoeken we naar tekenen van verzet door groepen en individuen die effectief lijken te blijven strijden voor hun vrijheid. Grote groepen burgers verklaren zich solidair met die strijders zonder zich af te vragen of zij daarmee niet juist de kwaal verergeren en of de strijders wel helden zijn die strijden voor een goede zaak. Worden de problemen opgelost of verergerd?
Zoals gesteld is broederschap tussen volkeren altijd open gelaten. Er is wel gewerkt naar overdracht van macht naar landen overstijgende verbanden. Krijgen we als burgers weer vertrouwen in de integriteit van die verbanden en in grote bedrijven? Het antwoord is hetzelfde als hiervoor bij het vertrouwen in het sociale contract binnen het eigen land: nee, niet sluitend, open.

Een sociaal contract tussen wereldburgers is in principe geen ander contract dan met burgers uit eigen land. Het vraagt een bewust zijn van evenwaardigheid. Evenwaardigheid niet alleen tussen alle mensen levend op aarde, maar ook met de natuur die uiteindelijk bepaalt of de levensomstandigheden overleven toelaat. Moeten we daarvoor de natuur domineren of betrekken in ons sociaal contract? Wanneer we de principes van de Franse revolutie toepassen op onze omgang met de natuur weten we wat ons te doen staat: alle levende wezens zouden moeten kunnen leven in vrijheid. Ons mensen rest ons slechts om voorbij te kijken aan onze directe belangen. De uitvoering daarvan hoeven we elkaar niet op te leggen, we hoeven elkaar en onszelf bij het vormen van opinie slechts te herinneren aan het principe: iets is goed wanneer het meer vrijheid oplevert dan er is ingeleverd.
Op alle niveaus: globaal, via landen en individuen tot aan elk levend wezen in de natuur.

Belangen van mens en dier evenwaardig wegen

Dit artikel is geschreven om de oproep om te stoppen met diergebruik inclusiever te onderbouwen. Er zijn in de loop van decennia genoeg redenen aangevoerd om meer rekening te houden met dieren, maar telkens leek een nieuwe crisis de vorige argumenten te overschaduwen.

Redelijk nieuw is het inzicht dat het produceren en eten van vlees door de CO2 uitstoot bijdraagt aan de opwarming van de aarde en daarmee aan verslechtering van de leefbaarheid van de aarde.
Recenter is de stikstofcrisis die activiteiten in de economie dreigde stil te leggen. Huizenbouw of handhaving van de veestapel? Veel verkeersbeweging op de weg en in de lucht levert naast de industrie NO2 die samen met de uitstoot van ammoniak NH3 uit de intensieve veehouderij neerslaat als fijnstof en bemesting van natuurgebieden, die daardoor van aard en samenstelling veranderen.
Fijnstof maakt ons ook vatbaarder voor infectieziekten omdat deze vervuiler het functioneren van onze longen aantast. 
De overproductie van de Nederlandse veehouderij, gericht op de export, wordt al decennia gehekeld door de milieubeweging omdat dat naast dierenleed samengaat met overbemesting en daarmee een last is voor de naaste omgeving en de draagkracht van de natuur. Deze inzichten hebben geleid tot strenge regelgeving, die nog weleens wordt aangescherpt zodat veehouders nooit zeker konden zijn van welke bedrijfsvoering een gezond verdienmodel zouden oproepen. Het leidde tot een samenspel van stoppende bedrijven in combinatie met groei in veestapel bij collega's.

De opkomst van vleesvangers gaat samen met het inzicht dat de mens beter minder vlees kan eten dan elke dag en liefst helemaal niet meer. Het is immers door de globalisering van de supermarkten kipsimpel om een diverse en gezonde maaltijd samen te stellen van internationale voedingsmiddelen die niet van dieren afkomstig zijn.

De ethische overweging of dieren eten wel mag is eigenlijk van alle tijden. Steeds meer komt deze overweging te staan in het licht van evenwaardigheid. Niet alleen mensen willen vrij zijn, ook dieren willen dat. Wat of wie zijn wij mensen (meer) dat wij vinden dat we dieren mogen gebruiken om op te eten? Is dat gebaseerd op religieuze gronden dat het dier door God aan de mens is gegeven om er over te heersen? Het hoeft geen nadere betoog dat we zo langzamerhand voldoende autonoom geacht worden om dat zelf te kunnen bepalen. Het is (wederom en tegelijkertijd altijd) tijd om al onze overtuigingen kritisch te bezien. Waar komen onze (belemmerende) overtuigingen vandaan en zijn ze wel geldig?
Het is ook niet nodig om dierziektes te mystificeren als wraak van de natuur en zo proberen het gedrag van mensen te beïnvloeden. We hoeven alleen dezelfde principes waarvan we willen dat andere mensen zich aan houden  toe te passen op onze omgang met dieren: "respecteer elkaars grenzen en vrijheid". Dat is wederkerig en evenwaardig.

Een vorm van evenwaardigheid is ook een eerlijke verdeling van het aardoppervlak in delen waar de natuur met rust gelaten wordt, waar we gaan wonen en welk deel we gebruiken voor voedsel te verbouwen. Wat eerlijk is, is ook een vraag naar balans en gezond delen. Ecoducten kunnen open voor alle dieren; levenskrachtig grote en verbonden natuurgebieden voor planten en dieren met een deel voor recreatie voor de mens.

Ook de juiste afstand houden met anderen zouden we door moeten trekken naar dieren. Dieren kunnen dan hun autonomie bewaren en gezonder soorteigen gedrag vertonen. Ook dieren vinden minstens anderhalve meter afstand prettig en zo voorkomt het ook besmetting van mens naar dier.

Actie is reactie

De Partij voor de Dieren is eind 2002 opgericht omdat dierenbeschermers een definitieve plek aan tafel van de bestuurders wilden hebben. In navolging van het succes dat de PvdD inmiddels heeft willen de boeren nu ook een partij oprichten en deelnemen aan de komende verkiezingen.
Weliswaar heeft de agrosector al decennia een stevige lobby-apparaat dat de gevestigde politieke partijen als CDA, CU, SGP en VVD influistert hoe te stemmen, maar men is niet langer zeker van een belegde boterham in de naaste toekomst.

Misschien wordt er zelfs -zo vrezen de boeren- wel een einde gemaakt in Nederland aan de landbouw. En die gedachte is zo gek nog niet, want waarom zou je planten laten groeien in de volle grond terwijl ze van alle kanten belaagd worden door insecten en loslopend wild? Liever een plantenflat dan een varkensflat, uiteraard niet gericht op de export. Het succes van de gewasbeschermingsmiddel is doorgeslagen: insectenpopulaties zijn 70% gekrompen met allerlei ongewenste gevolgen van dien. Voedsel kan veel milieuvriendelijk binnenskamers worden gekweekt. Planten maken geen misbaar wanneer ze in een kamer staan en er is ook nog nooit overwogen om een politieke partij op te richten om kas- en kamerplanten te beschermen.
De dieren in de veehouderij zijn al bijna allemaal naar binnen verbannen en leven in afgesloten stallen. De maatregelen die daarbij worden genomen om ziektes te voorkomen en mestoverlast te verkleinen werken niet goed en de trucjes en de drogredeneringen die worden verzonnen om dit te maskeren worden door steeds meer partijen doorzien.

Het gelijk van de PvdD kent haar evenknie in het gelijk van de boeren, met dat verschil dat een boer ook gelijk wil hebben wanneer de feiten anders laten zien. Ewald Engelen in de Groene over dubbelhartigheid van boeren: "Meten met twee maten: het botst met alle principes van rechtsstatelijkheid".

Boeren hebben tractoren en een dunne laag sympathie bij een groot deel van de bevolking, die ook wel door heeft dat het leven veel duurder wordt wanneer ze de boeren niet hun gang laten gaan. Een consument ziet er geen tegenstelling in om te gruwen van dierenleed in de bio-industrie en tegelijk sympathie te voelen voor een boer. Ook allerlei rechtse politici willen een graantje mee willen pikken van de onvrede onder de plattelanders en staan in de rij om hun electoraat te vergroten.

Hoe zal dit aflopen? Veel bestuurders en wetenschappers zullen eieren voor hun geld moeten kiezen en bewijzen dat zij hun functie waard zijn door ruggengraat te tonen. Uiteindelijk bepaalt de markt of boeren bestaansrecht hebben. Via subsidies kan een zieltogend agrarisch bestaan nog wat gerekt worden, maar subsidies zouden moeten aangewend worden om toekomstbestendige ondernemers een steuntje in de rug te geven. Laten we ervoor waken om het begrip "toekomstbestendig" niet ook een hol woord te laten worden, zoals "duurzaamheid" misbruikt werd en wordt om op een schadelijke manier geld verdienen groen te wassen.

Het is tijd om wereldwijd onze energie en creativiteit in te zetten in het tegengaan van klimaatopwarming, het beëindigen van onnodig leed bij mens en dier en zo nog veel onderwerpen meer die het gevolg zijn van het kortzichtig en ongebreideld ruimte geven aan gewetenloze ondernemers.
De schaarse ruimte op aarde kunnen we veel beter op een rechtvaardige manier verdelen onder mens en dier wanneer we ons bewust worden van de gevolgen van overvloedig consumeren in de vorm van vlees eten en snel en ver reizen. Dat vraagt doordenken van het begrip "evenwaardigheid". Mens en dier zijn voor mij (intrinsiek) evenwaardig in het recht op vrijheid. Laten we ons in die gedachte verbinden en zo ruimte vrij geven om zonder gewetensnood opgelucht adem te kunnen halen. Meerderwaardigheidsgevoelens zijn ook een vorm van stikstof: schadelijk wanneer het zich verbindt met ongewenste andere elementen.

 

Het werkt bevrijdend dieren niet meer als voedsel te zien

In de oudheid toen de menselijke samenleving nog een jagers-verzamelaarskarakter had leefden de dieren vrij en werden gegeten wanneer zij in handen van mensen vielen door eigen zwakte of slimheid van de jagers. Toen de samenleving meer een landbouwkarakter kreeg, werden dieren in gevangenschap gehouden en geslacht op het moment dat de mensen voeding of kleding nodig hadden of wanneer dierlijke onderdelen ingezet kon worden als handelswaar. Het produceren van voedsel werd gedelegeerd. Mensen werden vrij om zich te onderscheiden door met andere zaken bezig te gaan en zich in steden te vestigen.
Er was wel magisch denken over de natuur maar in onze verhouding met dieren was weinig evenwaardigheid. Ze waren zwak of onderworpen. Weliswaar liet men dieren tot op bepaalde hoogte vrij, maar dat was vooral vanuit efficiency overwegingen. Ze konden in relatieve vrijheid in de omheinde weide hun eigen voedsel tot zich nemen.
De dieren die we tot huisdieren reken(d)en, de hond en de kat, hebben lange tijd vooral een functie gehad, zoals meehelpen in de jacht of de voedselvoorraden beschermen tegen muizen en ratten.

Tegenwoordig vragen veel dierenliefhebbers, die gestopt zijn met vlees eten, zich af waarom het zo lastig is voor vleeseters om zich te bekommeren om het lot van de dieren die nu voor voedsel worden gehouden.
Het helpt om de traagheid van vooruitgang in de positie van dieren te begrijpen wanneer je je realiseert hoe diep het in ons onderbewustzijn is doorgedrongen dat dieren vooraleerst gezien worden als voedsel. Het is een misplaatst superioriteitsgevoel en dedain voor het machteloze. Om die overtuiging los te kunnen laten moeten we de verhouding tot dieren opnieuw afstemmen. We zouden dieren opnieuw vrij moeten laten (om hun natuurlijk gedrag te kunnen vertonen), maar nu vanuit het besef (bewustwording) dat we ze niet meer nodig hebben voor voedsel en dat ze ook levensruimte nodig hebben. Laat alle diersoorten en individuele dieren die jouw vrijheid niet aantasten toe in je morele cirkel en besef dat in evenwaardigheid wederkerige vrijheid is door te trekken naar alle diersoorten.

Het bevrijdt mensen ook zelf en het leven wordt leuker. Het geeft de mogelijkheid om een levensstijl aan te houden met minder gewetensbezwaren en risico op gevaren voor de gezondheid. Het geeft ook de mogelijkheid om het landschap opnieuw in te richten waarbij we dieren vrij en in hun volle glorie kunnen ontmoeten.

En het helpt moeiteloos tegen klimaatopwarming. Vlees eten en produceren is de voornaamste veroorzaker van de uitstoot van broeikasgassen.

Boekbespreking Grondrecht voor dieren en Smoezenboek

Wat je wilt overbrengen aan een lezer kan een ander soms korter samenvatten dan jezelf als schrijver geneigd bent te doen. In het winternummer van het Vegan magazine schrijft Titus Rivas een recensie van twee van mijn boeken: 'Vrijheid als grondrecht voor dieren' & 'Smoezen over diermisbruik'.

Titus is meer en eerder veganist dan ik. Ik ben bezig mijn hele leven stapje voor stapje veganist te worden. De basis van dat verschil beschrijft Titus mooi met “het gaat hem erom dat dieren voor hun dood een dierwaardig, zo vrij mogelijk leven kunnen leiden. Daarbij stelt hij uitdrukkelijk dat het recht op vrijheid zo gedefinieerd kan worden dat het recht om niet onnodig gedood te worden daar onderdeel van uitmaakt”.

Titus haalt ook de verwarring aan die het begrip intrinsieke waarde van een dier oplevert. “Men zou zelfs kunnen stellen dat dieren hun recht op vrijheid ontlenen aan hun intrinsieke waarde als individu”.
We leven in een tijd dat schending van de evenwaardigheid tussen mensen in de media veel rumoer oplevert. Ik hoop dat we als mensheid ons bewustzijn ontwikkelen in de richting van evenwaardigheid van mens en dier door voor dieren eveneens het grondrecht op vrijheid wettelijk te erkennen. In dat grondrecht zijn we in mijn ogen evenwaardig, voor het overige vind ik het leuk dat we zoveel verschillen.

De recensie door Titus Rivas is te lezen op Animal Freedom.